Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu, xây dựng chương trình tự động xác định các thông số của mô hình NAM (MDC-TUH) trên cơ sở sử dụng thuật toán tối ưu toàn cầu SCE (shuffled complex evolution); đồng thời tiến hành đánh giá ảnh hưởng của việc tính mưa bình quân lưu vực bằng các phương pháp tính trọng số trạm đo mưa khác nhau đến kết quả mô phỏng dòng chảy. | NGHIÊN CỨU & TRAO ĐỔI ỨNG DỤNG THUẬT TOÁN SCE TỐI ƯU HÓA TỰ ĐỘNG CÁC THÔNG SỐ CỦA MÔ HÌNH MƯA – DÒNG CHẢY ThS. Nguyễn Đức Hạnh, CN. Hoàng Thị Mỹ Linh Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội ThS. Phùng Đức Chính - Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn Và Môi trường ài báo trình bày kết quả nghiên cứu, xây dựng chương trình tự động xác định các thông số của mô hình NAM (MDC-TUH) trên cơ sở sử dụng thuật toán tối ưu toàn cầu SCE (Shuffled Complex Evolution); đồng thời tiến hành đánh giá ảnh hưởng của việc tính mưa bình quân lưu vực bằng các phương pháp tính trọng số trạm đo mưa khác nhau đến kết quả mô phỏng dòng chảy. Kết quả áp dụng thử nghiệm cho lưu vực sông Ba (tính đến trạm An Khê) cho thấy khả năng tự động dò tìm các thông số là tối ưu và mô phỏng dòng chảy cho kết quả tốt. Từ khóa: Thuật toán SCE, tối ưu hóa tự động, mô hình mưa – dòng chảy. B 1. Đặt vấn đề Dựa vào sự hiểu biết về các hiện tượng thủy văn, cùng với sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ thông tin, các mô hình mưa – dòng chảy xuất hiện ngày càng nhiều và mô phỏng ngày càng chính xác. Các mô hình này đều được đặc trưng bởi các thông số. Các thông số này có thể được xác định theo phương pháp thử sai bằng cách lần lượt gán các giá trị cho các thông số đến khi tìm được bộ thông số sao cho có sự phù hợp nhất giữa đường quá trình lưu lượng quan trắc và tính toán. Nhưng mỗi thông số lại có mức độ ảnh hưởng khác nhau đến kết quả mô phỏng; hơn nữa các thông số cũng ảnh hưởng lẫn nhau, do đó để tìm được bộ thông số tối ưu đòi hỏi nhiều thời gian, công sức, kinh nghiệm của người hiệu chỉnh về độ nhạy của các thông số cũng như tác động qua lại giữa chúng. Vì vậy, cần xây dựng một thủ tục tự động hiệu chỉnh các thông số của mô hình một cách hiệu quả. Chính nhờ sự khách quan, nhanh chóng và dễ thực hiện của việc tự động tối ưu các thông số của mô hình mà phương pháp này đã được áp dụng rộng rãi và thêm vào trong phần lớn các mô hình mưa – dòng chảy. Kết quả tối ưu tự động không phụ thuộc vào người .
