Bài báo này giới thiệu cách tính bồi lắng cát bùn cho hệ thống nhiều hồ chứa, hệ số bồi lắng cho hồ chứa đơn và thử nghiệm cho 02 hồ chứa Hòa Bình, Sơn La trên sông Đà. Hệ thống hồ chứa bậc thang không chỉ đặt ra cho các nhà khoa học và quản lý là phải xây dựng qui trình vận hành liên hồ chứa mà còn cần nghiên cứu phương pháp tính toán bồi lắng phù hợp. | NGHIÊN CỨU & TRAO ĐỔI PHƯƠNG PHÁP TÍNH TOÁN BỒI LẮNG CÁT BÙN CHO HỆ THỐNG HỒ CHỨA BẬC THANG TS. Nguyễn Kiên Dũng Trung tâm Ứng dụng công nghệ và Bồi dưỡng nghiệp vụ Khí tượng Thủy văn và Môi trường H ệ thống hồ chứa bậc thang không chỉ đặt ra cho các nhà khoa học và quản lý là phải xây dựng qui trình vận hành liên hồ chứa mà còn cần nghiên cứu phương pháp tính toán bồi lắng phù hợp. Bài báo này giới thiệu cách tính bồi lắng cát bùn cho hệ thống nhiều hồ chứa, hệ số bồi lắng cho hồ chứa đơn và thử nghiệm cho 02 hồ chứa Hòa Bình, Sơn La trên sông Đà. 1. Phương pháp tính toán bồi lắng cát bùn cho hệ thống hồ chứa bậc thang Giả sử trên một dòng sông người ta xây dựng n hồ chứa, hồ chứa HC1 được xây dựng đầu tiên ở vị trí cuối cùng phía hạ lưu và đưa vào vận hành tại thời điểm t1, hồ chứa HC2 được xây dựng ở vị trí liền kề với hồ chứa HC1 về phía thượng lưu và đưa vào vận tại thời điểm t2, hồ chứa HCn được xây dựng ở vị trí trên cùng phía thượng lưu và đưa vào vận hành tại thời điểm tn (hình 1). Các nhà thiết kế cần biết trong khoảng thời gian ' t1 = t2 - t1, ' t2 = t3 - t2, , ' tn = tn - tn-1 thì lượng/tốc độ bồi lắng và phân bố bồi lắng cát bùn tại các hồ chứa HC1, HC2, , HCn là bao nhiêu? Hình 1. Sơ đồ hệ thống hồ chứa bậc thang Đối với hồ chứa HC1, trong thời khoảng từ t1 đến t2 có: lưu lượng nước đến hồ Q1 = f1(t), lưu lượng bùn cát tổng cộng đến hồ Qs,1 =a1Qb1, Muốn giải bài toán này trước hết phải xác định được thời điểm đưa vào vận hành của tất cả các hồ chứa trong hệ thống, cũng chính là thời điểm tác động của các hồ nằm phía thượng lưu đối với các hồ nằm phía hạ lưu; sau đó tiến hành tính toán bồi lắng cát bùn cho từng hồ chứa riêng rẽ, qua đó xác thành phần hạt của bùn cát đến hồ Ps,1 = f1(d); đến thời điểm t2 khi hồ chứa HC2 đưa vào vận hành thì lưu lượng nước đến hồ Q1, lưu lượng bùn cát tổng cộng đến hồ Qs,1, thành phần hạt của bùn cát đến hồ Ps,1 bị biến đổi tương ứng thành Q2 = f2(t), Qs,2 =a2Qb2, Ps,2 = f2(d). định được lượng và tốc độ bùn .
