Trong bài báo này, tác giả tổng hợp một số nghiên cứu mới nhất về cấu trúc của các protein NAC và vai trò của chúng trong đáp ứng với bất lợi sinh học và phi sinh học ở thực vật. Tác giả cũng đã thảo luận về tiềm năng ứng dụng của gen NAC để phát triển và cải thiện khả năng chống chịu các điều kiện bất lợi của các giống cây trồng nông nghiệp thông qua các giải pháp về công nghệ sinh học. | VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM YẾU TỐ PHIÊN MÃ NAC TRONG THỰC VẬT: VAI TRÒ VÀ TIỀM NĂNG ỨNG DỤNG Nguyễn Hữu Kiên và Nguyễn Văn Đồng Phòng Thí nghiệm Trọng điểm Công nghệ Tế bào thực vậtViện Di truyền Nông nghiệp, Việt Nam TÓM TẮT Họ NAC là một các nhóm lớn nhất của họ yếu tố phiên mã (TF) trong thực vật. Các thành viên của họ gen NAC được biết đóng vai trò quan trọng trong sự điều khiển một số quá trình sinh học khác nhau, bao gồm sự đáp ứng của thực vật với các bất lợi sinh học và phi sinh học. Một vài gen NAC đã được phát hiện có liên quan tới các con đường truyền tín hiệu khác nhau qua mạng lưới điều khiển phức tạp, giúp thực vật đáp ứng với bất lợi. Trong bài báo này, chúng tôi tổng hợp một số nghiên cứu mới nhất về cấu trúc của các protein NAC và vai trò của chúng trong đáp ứng với bất lợi sinh học và phi sinh học ở thực vật. Chúng tôi cũng đã thảo luận về tiềm năng ứng dụng của gen NAC để phát triển và cải thiện khả năng chống chịu các điều kiện bất lợi của các giống cây trồng nông nghiệp thông qua các giải pháp về công nghệ sinh học. Từ khóa: NAC, yếu tố phiên mã, bất lợi sinh học, bất lợi phi sinh học I. ĐẶT VẤN ĐỀ Các bất lợi sinh học và phi sinh học gây ra một loạt các phản ứng của thực vật, từ việc thay đổi biểu hiện gen và sự trao đổi chất của tế bào để thay đổi trong quá trình tăng trưởng, sinh trưởng và năng suất cây trồng. Các yếu tố phiên mã (transcription factors, TFs) và các nhân tố điều hòa cis có chức năng trong vùng promoter của các gen khác nhau có liên quan đến khả năng biểu hiện mạnh hoặc ức chế các gen này khi thực vật gặp phải các điều kiện bất lợi. Trong đó, các yếu tố phiên mã NAC (NAM, ATAF và CUC) được biết đến là nhóm TF lớn nhất trong các họ TF ở thực vật (Nuruzzaman và ctv., 2013) và có mặt ở hầu khắp các loài thực vật. Một số loài đã xác định được đầy đủ toàn bộ các gen NAC như Arabidopsis có 117 gen, lúa có 151 gen, nho có 79 gen, cam quít có 26 gen, cây gỗ dương có 163 gen, trong đậu tương và thuốc lá mỗi loại có 152 gen và
