Nghiên cứu lời từ chối thỉnh cầu trong hai ngôn ngữ có thể giúp chúng ta có hiểu biết sâu hơn về ngôn ngữ và văn hóa Trung - Việt, đồng thời cung cấp thêm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, phiên dịch và dạy học tiếng Hán và tiếng Việt. | ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC VÀ PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT HÀNH VI TỪ CHỐI LỜI THỈNH CẦU TRONG TIẾNG HÁN (LIÊN HỆ VỚI TIẾNG VIỆT) Nguyễn Thị Thanh Thúy1 Tóm tắt: Xuất hiện với tư cách là một hiện tượng ngôn ngữ có tần suất sử dụng khá cao trong giao tiếp hàng ngày, lời từ chối trong tiếng Hán có đặc điểm, phương thức biểu đạt và mang nội hàm văn hóa sâu xa bên trong nó. Do đặc điểm về lịch sử, giao lưu ngôn ngữ và văn hóa, lời từ chối thỉnh cầu trong tiếng Hán và tiếng Việt có những điểm tương đồng và khác biệt về đặc trưng kết cấu, ngữ nghĩa, ngữ dụng Nghiên cứu lời từ chối thỉnh cầu trong hai ngôn ngữ có thể giúp chúng ta có hiểu biết sâu hơn về ngôn ngữ và văn hóa Trung - Việt, đồng thời cung cấp thêm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, phiên dịch và dạy học tiếng Hán và tiếng Việt Từ khóa: thỉnh cầu, từ chối, hành vi ngôn ngữ 0. Mở đầu Từ chối lời thỉnh cầu của người khác là chuyện thường gặp trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, từ góc độ văn hóa, tâm lý dân tộc và phép lịch sự trong giao tiếp, với lời đề nghị, thỉnh cầu của người khác, chúng ta muốn từ chối nhưng cần biết cách tránh cho người thỉnh cầu không phật lòng, và bản thân chúng ta cũng tránh khỏi áy náy. Việc tìm ra một phương án từ chối hiệu quả là không hề đơn giản. Lịch sự là một nhu cầu thiết yếu trong xã hội văn minh, và cũng là một thực tế khách quan trong giao tiếp ngôn ngữ. Vì vậy, người từ chối phải hết sức tế nhị, phải “lựa chọn” từ ngữ cho hợp lý để được coi là người có văn hóa, là người lịch sự. Chúng ta có thể quan sát được cách từ chối lời thỉnh cầu qua ví dụ sau: (1) A: 妈，我想您给我买一台电脑，这样写论文方便得很。 B: 哦，我知道你正在要用，等咱们有钱再买吧。（网络语料） (A: Mẹ ơi, con muốn mẹ mua cho con một cái máy tính, thế thì viết luận văn mới thuận tiện được ạ. B: Ừ, mẹ biết con đang cần, đợi mẹ có tiền mẹ sẽ mua cho con nhé! ) 1. Khái niệm về hành vi từ chối Theo “现代汉语词典 /Từ điển tiếng Hán hiện đại” (nhà xuất bản Thương vụ ấn thư xuất bản lần thứ 5) thì “拒绝/ từ chối” là không đồng ý tiếp nhận vật được cho hoặc việc được khẩn cầu. .
