Mỗi bài ca là một chỉnh thể nghệ thuật thống nhất giữa cấu trúc hình thức và cấu trúc ngữ nghĩa. Hai mặt này có quan hệ biện chứng với nhau. Bài viết nghiên cứu ca dao từ góc độ cấu trúc, phân tích mối quan hệ biện chứng giữa cấu trúc hình thức và cấu trúc nghĩa trong một bài ca dao cụ thể của địa phương Quảng Nam. | NGHIÊN CỨU CA DAO QUẢNG NAM TỪ GÓC ĐỘ CẤU TRÚC VĂN BẢN Bùi Thị Lân1 Tóm tắt: Mỗi bài ca là một chỉnh thể nghệ thuật thống nhất giữa cấu trúc hình thức và cấu trúc ngữ nghĩa. Hai mặt này có quan hệ biện chứng với nhau. Bài viết thử nghiên cứu ca dao từ góc độ cấu trúc, phân tích mối quan hệ biện chứng giữa cấu trúc hình thức và cấu trúc nghĩa trong một bài ca dao cụ thể của địa phương Quảng Nam. Từ khóa: Cấu trúc văn bản, ca dao 1. Đặt vấn đề Ngày nay, việc tiếp cận các đặc trưng hình thức - ngữ nghĩa của các thể loại thơ ca nói chung và thơ ca dân gian nói riêng từ góc độ ngôn ngữ học là hướng nghiên cứu được nhiều người quan tâm. Với sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của lí thuyết phân tích diễn ngôn, phân tích hội thoại, ngữ dụng học các đặc trưng cấu trúc hình thức, ngữ nghĩa của văn bản (trong đó có thơ ca) càng thu hút sự chú ý đặc biệt của giới chuyên môn. Trong bài viết này, chúng tôi muốn thử vận dụng lí thuyết ngôn ngữ học hiện đại để xem xét các yếu tố hình thức, các yếu tố nghĩa cũng như mối quan hệ giữa hình thức và ngữ nghĩa của bài ca dao nổi tiếng xứ Quảng: Đất Quảng Nam chưa mưa đà thấm Rượu Hồng Đào chưa nhấm đà say. Bạn về nằm nghĩ gác tay Coi nơi mô ơn trượng nghĩa dày bằng ta! [2; 255] Đây là bài ca dao được xếp vào loại những bài ca hay nhất của ca dao Quảng Nam. Cái hay không chỉ ở tình đất tình người mênh mang, thấm đẫm mà còn nằm ngay ở cấu trúc bài ca. Cấu trúc bài ca dao không thể lẫn lộn với bất cứ một bài ca dao của địa phương nào. Bởi ở đó đã có sự hòa quyện chặt chẽ giữa hai mặt hình thức và nội dung ý nghĩa. 2. Cấu trúc của bài ca dao “Đất Quảng Nam” . Cấu trúc hình thức của bài ca dao Đây là bài ca dao được sáng tác theo thể song thất lục bát biến thể (biến thể ở hai 1. TS, Khoa Tiểu học-Mầm non, trường Đại học Quảng Nam 82 Bùi Thị Lân câu lục bát). Vần, nhịp, thanh điệu của bài ca đều rất chuẩn, nhất là hai câu đầu của bài ca dao: âm tiết thứ bảy trong câu thất trắc vần với âm tiết thứ năm trong câu thất bằng theo đúng .
