Bài viết này, đề cập đến một số vấn đề cơ bản của mối quan hệ giữa tôn giáo và tính hiện đại, đặc biệt là vai trò của tính hiện đại đối với đời sống tôn giáo và xã hội. Bài viết còn hàm ý gợi ra cái nhìn có tính phương pháp luận đối với sự chuyển biến của các tôn giáo ở Việt Nam qua trường hợp Trung Quốc và Nhật Bản. | Trở lại vấn đề tôn giáo và tính hiện đại Nghiên cứu Tôn giáo. Số 9&10 - 2016 3 ĐỖ QUANG HƯNG* TRỞ LẠI VẤN ĐỀ TÔN GIÁO VÀ TÍNH HIỆN ĐẠI Tóm tắt: Ở Việt Nam, từ đầu thế kỷ XX, trong nhiều lĩnh vực văn hóa, xã hội, thuật ngữ “hiện đại hóa” (Modernisation) dần trở nên phổ biến với ý nghĩa canh tân đổi mới theo hướng Âu hóa. Thuật ngữ này chưa phản ánh hết mức độ sâu sắc và rộng lớn của thuật ngữ “tính hiện đại” (Modernité/Modernity), một trong những khái niệm có vị trí trung tâm trong suy nghĩ và hành động của nhân loại “thời hiện đại”, nhất là trong các xã hội Âu - Mỹ. Bài viết này, đề cập đến một số vấn đề cơ bản của mối quan hệ giữa tôn giáo và tính hiện đại, đặc biệt là vai trò của tính hiện đại đối với đời sống tôn giáo và xã hội. Bài viết còn hàm ý gợi ra cái nhìn có tính phương pháp luận đối với sự chuyển biến của các tôn giáo ở Việt Nam qua trường hợp Trung Quốc và Nhật Bản. Theo đó, bài viết có những nội dung chính: Phạm vi và giới hạn của tính hiện đại và tôn giáo; Tiếp cận xã hội học về mối quan hệ giữa tôn giáo và tính hiện đại; Thế tục hóa và mối quan hệ tôn giáo và tính hiện đại; Cách nhìn Âu - Mỹ nói riêng và thế giới nói chung về mối quan hệ giữa tôn giáo và tính hiện đại. Từ khóa: Tính hiện đại; hiện đại hóa; thoát khỏi tôn giáo; duy lý hóa; khoa học kỹ thuật; chủ nghĩa thế tục; nhà nước pháp quyền. 1. Phạm vi, giới hạn của tính hiện đại và tôn giáo Liệu hiện đại và tôn giáo có song hành cùng nhau hay không? Xã hội càng hiện đại thì tôn giáo càng bị tụt hậu? Hay ngược lại, xã hội càng hiện đại thì tôn giáo càng có cơ hội phát triển? Đây là những vấn đề không nhỏ trong xã hội học tôn giáo, khi ta đặt hiện tượng tôn giáo vào trung tâm của mọi cuộc phân tích. Vậy công cụ nào cho phép chúng ta khẳng định mệnh đề này hay mệnh đề kia? Đó chính là thuật ngữ “thoát khỏi tôn giáo”. * GS. TS., Đại học Quốc gia Hà Nội. 4 Nghiên cứu Tôn giáo. Số 9&10 - 2016 Phân tích xã hội học về .
