Thờ Ngũ Hành nương nương là dạng tín ngưỡng nữ thần đặc trưng của người Việt ở Nam Bộ. Tín ngưỡng này phổ biến ở Nam Bộ với mật độ rất khác nhau: Cao nhất ở Sài Gòn – TP HCM và thấp dần ở các tỉnh xung quanh. Điều đó đã chỉ ra rằng, dạng tín ngưỡng này là sản phẩm của giao lưu văn hóa giữa lưu dân Việt, Hoa ở giai đoạn đầu. | Tiếp biến văn hóa Việt - Hoa qua tín ngưỡng Ngũ Hành nương nương ở Nam Bộ 22 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (137) . 2017 TIẾP BIẾN VĂN HÓA VIỆT - HOA QUA TÍN NGƯỠNG NGŨ HÀNH NƯƠNG NƯƠNG Ở NAM BỘ Lê Công Lý* 1. Đề dẫn Cùng với nền văn hóa trọng nữ bản địa Đông Nam Á, tín ngưỡng nữ thần vốn rất phổ biến ở Việt Nam trước thời Bắc thuộc. Sau 1000 năm Bắc thuộc và cũng gần 1000 năm phong kiến với chủ trương trọng nam khinh nữ, tinh thần trọng nữ bản địa Việt Nam buộc phải thiên di vào Nam theo bước chân của các đoàn quân phục quốc bại trận, các thế lực phong kiến thất thế, các cuộc chinh phạt mở mang bờ cõi, các đợt lưu dân tỵ nạn chiến tranh và nhân mãn, quan lại bị biếm cách, tù phạm đào thoát hay phạm nhân bị lưu đày biệt xứ, Phần lớn thành phần của các cuộc thiên di Nam tiến nói trên là những người yếu thế, ít chịu ảnh hưởng của Nho giáo, nên khá gần gũi với truyền thống văn hóa bản địa mà trung tâm là tinh thần trọng nữ và tín ngưỡng nữ thần, đúng như nhận định của Trịnh Hoài Đức về dân Nam Kỳ lục tỉnh trong Gia Định thành thông chí: “Họ sùng đạo Phật, tin việc đồng bóng, kính trọng nữ thần, như: bà Chúa Ngọc, bà Chúa Động (tục gọi phụ nữ sang trọng bằng bà), bà Hỏa Tinh, bà Thủy Long, cô Hồng, cô Hạnh .”.(1) Thành ra, số phận lịch sử của các đoàn Nam tiến đó được an bày thật thú vị: Đi đến vùng đất lạ thực chất lại chính là trở về cội nguồn văn hóa bản địa. Đặc biệt, càng đi về phía nam thì tính chất hội tụ văn hóa càng cao. Do đó, tín ngưỡng nữ thần của người Việt ở Nam Bộ cũng có nhiều nét khác biệt so với ở miền Bắc và Trung. Đồng thời, ngay ở địa bàn Nam Bộ thì “mật độ” của tín ngưỡng nữ thần cũng thay đổi theo không gian và thời gian. Có thể thấy rõ những điều đó qua tín ngưỡng Ngũ Hành nương nương (五行 娘娘) ở Nam Bộ. Tín ngưỡng Ngũ Hành nương nương là dạng tín ngưỡng thờ 5 vị nữ thần là: Kim Đức thánh phi (áo trắng), Mộc Đức thánh phi (áo xanh), Thủy Đức thánh phi (áo đen), Hỏa Đức thánh phi
