Bửu Sơn Kỳ Hương là tôn giáo bản địa đầu tiên ở Nam Bộ, mang tinh thần nhập thế cao. Trong buổi đầu truyền đạo, Bửu Sơn Kỳ Hương đã đẩy mạnh việc khai khẩn vùng Thất Sơn (An Giang), là miền biên viễn phía tây nam đất nước. Bài viết này phân tích mô hình “Trại ruộng” của các tín đồ đạo Bửu Sơn Kỳ Hương trong buổi đầu khai phái vùng Thất Sơn vào nửa sau thế kỷ XIX. | Tầm nhìn về Thất Sơn: Một mô hình hai tác dụng Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (140) . 2017 49 ĐẤT NƯỚC - NHÂN VẬT TẦM NHÌN VỀ THẤT SƠN: MỘT MÔ HÌNH HAI TÁC DỤNG Vĩnh Thông* 1. Đặt vấn đề Trong công cuộc khai phá Nam Bộ của người Việt, vùng đồi núi Thất Sơn - An Giang luôn được xem là “đất dữ”, cực kỳ khó khăn để chinh phục. Ấy vậy mà việc khai phá Thất Sơn lại khởi đầu và có hiệu quả từ hoạt động của một tôn giáo thông qua nhãn quan sâu sắc của vị giáo chủ. Đó chính là đạo Bửu Sơn Kỳ Hương của Đức Phật Thầy Tây An Đoàn Minh Huyên. Đạo Bửu Sơn Kỳ Hương là tôn giáo nội sinh đầu tiên ở Nam Kỳ, ra đời năm 1849. Người sáng lập là ông Đoàn Văn Huyên (1807 - 1856), sau xuất gia với pháp danh Minh Huyên - Pháp Tạng theo bài kệ truyền thừa của chi phái Lâm Tế dòng đạo Bổn Ngươn, nên người đời sau gọi là Đoàn Minh Huyên, tôn xưng là Đức Phật Thầy Tây An. Khoảng năm 1847 - 1849, quanh vùng Hậu Giang xảy ra dịch bệnh, ông đi nhiều nơi trị bệnh và khuyên mọi người tu hành. Bị triều đình nghi là “gian đạo sĩ”, họ buộc ông đến chùa Tây An (Núi Sam - nay thuộc thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang) xuất gia. Tại đây, ông tiếp tục trị bệnh và phổ truyền giáo lý. Đạo của ông dạy Tứ ân: ân tổ tiên cha mẹ, ân đất nước, ân Tam bảo, ân đồng bào nhân loại. Tu hành không trọng hình thức, không tụng kinh, không bài trí hình tượng mà chỉ thờ trần điều (tấm vải đỏ) tượng trưng vô vi thanh tịnh. Tín đồ là cư sĩ tại gia, có thể lập gia đình, vừa làm ăn vừa tu hành. Chủ trương của ông không ngồi chờ đắc đạo mà phải làm lụng phục vụ cuộc sống, không xuất thế mà nhập thế. Giáo chủ đạo Bửu Sơn Kỳ Hương là một trong số ít ỏi những người đầu tiên có tầm nhìn sâu rộng về giá trị của Thất Sơn. Ông đã cùng tín đồ của mình tổ chức cuộc khai khẩn với quy mô lớn đầu tiên trên vùng đất này, lập thành làng xóm và quy tụ dân cư đến sinh sống đông đúc. Trong bối cảnh thế kỷ XIX, đất An Giang còn là nơi hoang hóa, vị tu sĩ họ Đoàn đã không chỉ thể hiện .
