Hiện nay, một số nhà nghiên cứu cho rằng thời điểm ra đời của sân khấu cải lương là vào năm 1918, gắn với sự kiện tuồng cải lương Kim Vân Kiều của soạn giả Trương Duy Toản được công diễn lần đầu tiên tại rạp thầy Năm Tú ở Mỹ Tho. Tác giả bài viết này cho rằng, những gì được viết gần đây về lịch sử cải lương còn nhiều nhầm lẫn, thiếu chính xác. Và việc chọn một tiêu chí để kỷ niệm 100 năm cải lương là cần phải xem xét lại. | Một trăm năm cải lương là năm nào 82 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (146) . 2018 TRAO ĐỔI MỘT TRĂM NĂM CẢI LƯƠNG LÀ NĂM NÀO? Trần Nhật Vy* Tháng 12/1966, Trường Quốc gia Âm nhạc Sài Gòn đã tổ chức Kỷ niệm 50 năm thành lập nghệ thuật cải lương. Tại buổi lễ kỷ niệm này, một diễn giả đã khẳng định chắc rằng, cải lương ra đời năm 1916! Cuối năm đó, tạp chí Tin văn do nhà văn Nguyễn Ngọc Lương bút danh Nguyễn Nguyên ra số đặc biệt, số 13, để “Kỷ niệm nửa thế kỷ sân khấu cải lương”! Vậy cải lương ra đời năm 1916? Không! Nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển từng nói “quý vị mặc tình muốn đặt năm sanh của cải lương vào năm nào tùy ý mỗi người” (Vương Hồng Sển, 50 năm cải lương, Tủ sách Nam Chi Sài Gòn, 1968, trang 18). Còn nhà nghiên cứu Nguyễn Tuấn Khanh lại trích Vương Hồng Sển thành “Cải lương là đứa con không cha nên mạnh ai muốn khai tên cha mẹ và khai năm sanh tháng đẻ làm sao cũng được” (Nguyễn Tuấn Khanh, Bước đường của cải lương, Viện Việt học USA, 2014, trang 5). Và để nghiên cứu sâu thêm với điều kiện mới, năm 1997, nhạc sĩ Kiều Tấn trong luận án làm tại Berlin, Đức “Cây đàn ghita phím lõm” đã quả quyết “Đến năm 1918, nghệ thuật sân khấu cải lương được chính thức ra đời tại Mỹ Tho bởi gánh hát thầy Năm Tú của Châu Văn Tú với vở Kim Vân Kiều đầu tiên của Trương Duy Toản tự Mạnh Tự” (Kiều Tấn, “Cây đàn ghita phím lõm”, Berlin, 1997, trang 29). Rồi tới năm 2007, Tuấn Giang trong tác phẩm Lịch sử cải lương phổ biến trên mạng internet, tỏ ra chắc chắn rằng “Sự ra đời sân khấu cải lương, số đông các nhà nghiên cứu thống nhất vào ngày 15-11-1918, hoặc năm 1918 là năm ra đời sân khấu cải lương. Có hai ý kiến cho rằng sân khấu cải lương ra đời năm 1919, sau khi so sánh nhiều nguồn tư liệu tôi đồng tình với nhận định của các nhà nghiên cứu và giới báo chí Sài Gòn lấy năm 1918 xuất hiện nghệ thuật cải lương. Người đầu tiên trương biển hiệu “hát cải lương” là ban ca kịch của ông Châu Văn Tú, ông luyện tập hai vở: Kiều .
