Ngoài việc cung cấp toàn văn nguyên tác chữ Hán và bản dịch bài Trung tu Hiển Trung từ ký, tác giả bài viết còn phân tích một số điểm nổi bật như thời điểm ra đời, nội dung, hình thức nghệ thuật của tác phẩm. Đặc biệt là thông tin về tình trạng bảo quản nguyên bản bài ký vốn được khắc trên 4 tấm gỗ, hiện đang bị xé lẻ ở 2 địa điểm: Lăng Võ Tánh và một tư gia, đều ở tại thị xã An Nhơn thuộc tỉnh Bình Định. | Bài Trùng tu Hiển Trung từ ký ở đền Chiêu Trung Bình Định Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 5 (148) . 2018 145 TƯ LIỆU BÀI TRÙNG TU HIỂN TRUNG TỪ KÝ Ở ĐỀN CHIÊU TRUNG BÌNH ĐỊNH Cao Tự Thanh* Năm 1799, Nguyễn Ánh chiếm được thành Quy Nhơn, đổi tên là thành Bình Định, kế rút quân về Gia Định, sai Chưởng Hậu quân Võ Tánh và Lễ Bộ Ngô Tòng Châu ở lại trấn thủ. Quân Tây Sơn vào đánh, Thiếu phó Trần Quang Diệu vây thành, Tư đồ Võ Văn Dũng giữ cửa Thi Nại chặn không cho quân Nguyễn ra cứu viện. Qua 1801 Nguyễn Ánh đem quân ra cứu, phá được thủy đồn Tây Sơn ở Thi Nại, Võ Văn Dũng thua chạy nhưng lại kéo quân tới hợp lực với Trần Quang Diệu đánh thành Bình Định càng gấp. Nguyễn Ánh sai người bí mật vào thành bảo Võ Tánh bỏ thành phá vây ra hội họp với đại quân, Võ Tánh lại gửi thư khuyên Nguyễn Ánh nhân lúc binh lực Tây Sơn tập trung ở thành Bình Định, Phú Xuân bỏ trống, cứ đem quân chiếm Phú Xuân, “đổi một mạng thần để lấy Phú Xuân là đủ”. Nguyễn Ánh gạt lệ đem quân đi, quả nhiên chiếm được Phú Xuân, kế sai Lê Văn Duyệt, Lê Chất theo đường bộ vào cứu, nhưng quân Nguyễn tới Quảng Ngãi thì thành Bình Định đã bị hạ. Sử chép trước khi thành bị hạ, Võ Tánh nói với Ngô Tòng Châu “Ta là chủ tướng, không cùng giặc cùng sống, ông là văn thần, giặc ắt không giết, nên tính cách tự toàn tính mạng”. Ngô Tòng Châu đáp “Trung ái chỉ có một, đâu chia văn võ. Tướng quân có thể vì nước tử nạn, Tòng Châu lại không thể làm tôi tận trung sao”, rồi về phủ uống thuốc độc tự tử. Võ Tánh được tin ngậm ngùi nói “Ông Ngô đi trước ta một bước rồi”, sai người khâm liệm chu đáo rồi sai người đem khẩu súng của mình ra thành đưa cho Trần Quang Diệu, có ý gởi gắm xin Quang Diệu không giết hại tướng sĩ dưới quyền. Kế lên lầu Bát Giác trong thành sai quân chất củi ở dưới, rắc thuốc súng vào rồi xua mọi người lui ra, vứt điếu thuốc đang hút xuống phóng hỏa tự thiêu. Có một viên Cai đội là Nguyễn Văn Huyên được tin chạy tới nhảy vào lửa chết chung với Võ .
