Bài viết này trích dịch và chú giải đoạn khảo tả con đường bộ từ Đà Nẵng vượt đèo Hải Vân ra đến đầm Cầu Hai và con đường thủy từ đầm Cầu Hai theo dòng sông An Cựu đến Huế trong tác phẩm nói trên để giới thiệu cùng độc giả. | Từ đèo Hải Vân đến sông An Cựu - Huế năm 1876 148 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 6 (149) . 2018 TỪ ĐÈO HẢI VÂN ĐẾN SÔNG AN CỰU - HUẾ NĂM 1876 Nguyên tác: Dutreuil De Rhins Dịch và chú giải: Nguyễn Quang Trung Tiến* Lời người dịch Jules Léon Dutreuil de Rhins (1846-1894) sinh tại Saint-Étienne, là một sĩ quan hải quân Pháp, lại vừa là một nhà thám hiểm và nhà địa lý. Trong những năm 1876-1877, Dutreuil de Rhins sang Việt Nam và đến Huế làm thuyền trưởng chỉ huy tàu hơi nước Scorpion của hải quân triều Nguyễn, một trong năm chiếc tàu do Pháp trao tặng vua Tự Đức sau Hiệp ước Giáp Tuất (1874). Sau ngày rời khỏi Huế, Dutreuil de Rhins đã viết về cuộc khảo sát địa lý tại miền Trung của mình đăng trên Tập san Hội Địa dư Paris năm 1878, và đến năm 1879, ông đã cho xuất bản cuốn Nhật ký hành trình về vương quốc An Nam và người An Nam, công bố những ghi chép về vùng đất và công việc ông đã làm tại Việt Nam, với rất nhiều chi tiết bổ ích cho việc nghiên cứu, tham khảo về địa lý, cảnh quan môi trường, văn hóa, xã hội và lịch sử Việt Nam thời cận đại. Dưới đây, xin trích dịch đoạn khảo tả con đường bộ vượt đèo Hải Vân ra đến đầm Cầu Hai và con đường thủy từ đầm Cầu Hai theo dòng sông An Cựu để đến Huế, từ trang 150 đến trang 175 trong sách của Dutreuil de Rhins, được Nhà xuất bản Librairie Plon tái bản lần thứ hai năm 1889 tại Paris, với nhan đề Le royaume d’Annam et les Annamites: journal de voyage, dày 375 trang, hiện lưu trữ tại Thư viện Quốc gia Pháp, ký hiệu: 8-O2L-135 (A). Trong bài, những đoạn đối thoại ít liên quan chủ đề chúng tôi lựa chọn sẽ không được trích dịch. Bên cạnh đó, ngoài những chú thích và chú giải của chúng tôi để trong dấu móc [.] ở chính văn hoặc ở phần chú thích cuối bài, còn có một vài chú thích của chính bản thân Dutreuil de Rhins để trong ngoặc đơn (.) ở chính văn và cả ở phần chú thích [trường hợp này được chúng tôi ghi rõ vào cuối mỗi chú thích là của Dutreuil de Rhins]. Nhan đề và các
