Sau đại nạn Vijaya, hai bộ phận lãnh thổ Aryaru (Phú Yên) và Kauthara (Khánh Hòa) hợp thành thuộc quốc Hoa Anh. Lê Thánh Tông đã phong vương cho nguời đứng đầu nước Hoa Anh là Bàn La Trà Duyệt. Sự phản kháng của Bàn La Trà Duyệt là nguyên nhân dẫn đến cuộc chinh phạt lần hai của Lê Thánh Tông. | Nhà nước Hoa Anh trong lịch sử phong kiến Nhà nước Hoa Anh trong lịch sử phong kiến Nguyễn Văn Giác1 1 Trường Đại học Thủ Dầu Một. Email: Nhận ngày 25 tháng 10 năm 2018. Chấp nhận đăng ngày 7 tháng 3 năm 2019. Tóm tắt: Sau đại nạn Vijaya, hai bộ phận lãnh thổ Aryaru (Phú Yên) và Kauthara (Khánh Hòa) hợp thành thuộc quốc Hoa Anh. Lê Thánh Tông đã phong vương cho nguời đứng đầu nước Hoa Anh là Bàn La Trà Duyệt. Sự phản kháng của Bàn La Trà Duyệt là nguyên nhân dẫn đến cuộc chinh phạt lần hai của Lê Thánh Tông. Sau cuộc chinh phạt này, Lê Thánh Tông chính thức lấy Đá Bia làm cột mốc lãnh thổ. Trai Á Ma Phất Am được chỉ định làm phiên vương của nước Hoa Anh trên phần đất Kauthara còn lại; sau đó nhập vào Panduranga và lập nên nhà nước Hậu Champa. Từ khóa: Bàn La Trà Duyệt, Lê Thánh Tông, Nhà nước Hoa Anh, Trai Á Ma Phất Am. Phân loại ngành: Sử học Abstract: After the Vijaya incident, the two territories of Aryaru (Phu Yen) and Kauthara (Khanh Hoa) were merged to form the Hoa Anh colony. The Vietnamese emperor Le Thanh Tong gave the title of Vương, which means the king of a colony (under another country, the head of which, in this case, Le Thanh Tong himself, would be called đế, or Emperor) to the head of Hoa Anh, who was P’au Lo T’ou Yue. The latter's rebellion was later the cause of the second conquest of Le Thanh Tong, after which the Vietnamese emperor officially chose Da Bia as the landmark of the national border. Trai A Ma Phat Am was nominated to be the vương of Hoa Anh in the remaining Kauthara territory. He then merged Kauthara into Panduranga and formed the Post-Champa state. Keywords: P’au Lo T’ou Yue, Le Thanh Tong, Hoa Anh State, Trai A Ma Phat Am. Subject classification: History 1. Mở đầu liệu về sau khi bàn định vấn đề này cũng không thống nhất với nhau. Quốc sử quán Tên gọi Nhà nước Hoa Anh xuất hiện chỉ triều Nguyễn giữ nguyên đoạn trích về Hoa một lần trong bộ quốc sử triều .
