Ngôn ngữ luôn luôn vận động biến đổi, cho dù ở những thời kỳ khác nhau có thể diễn ra nhanh hay chậm, theo chiều hướng này hay chiều hướng khác. Ngữ âm là vỏ âm thanh của ngôn ngữ, vì vậy nhắc đến sự biến đổi của ngôn ngữ, không thể không nhắc đến sự biến đổi của ngữ âm. Bài viết tổng hợp, phân tích và giới thiệu những vấn đề lý luận liên quan đến biến đổi ngữ âm, nhằm cung cấp cơ sở lý luận vững chắc cho việc nghiên cứu biến đổi ngữ âm của tiếng Việt cũng như những ngôn ngữ khác. | Biến đổi ngữ âm những vấn đề lý luận 1 | 类型学视野下的越汉被动范畴 BIẾN ĐỔI NGỮ ÂM: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN TS. Nguyễn Đình Hiền Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Trung Quốc Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội Tóm tắt. Ngôn ngữ luôn luôn vận động biến đổi, cho dù ở những thời kỳ khác nhau có thể diễn ra nhanh hay chậm, theo chiều hướng này hay chiều hướng khác. Ngữ âm là vỏ âm thanh của ngôn ngữ, vì vậy nhắc đến sự biến đổi của ngôn ngữ, không thể không nhắc đến sự biến đổi của ngữ âm. Bài viết tổng hợp, phân tích và giới thiệu những vấn đề lý luận liên quan đến biến đổi ngữ âm, nhằm cung cấp cơ sở lý luận vững chắc cho việc nghiên cứu biến đổi ngữ âm của tiếng Việt cũng như những ngôn ngữ khác. Từ khóa. Ngôn ngữ, ngữ âm, biến đổi ngữ âm, lý luận. 1. Dẫn luận “Ngôn ngữ là hệ thống những âm, những từ và những quy tắc kết hợp chúng mà những người trong cùng một cộng đồng dùng làm phương tiện để giao tiếp với nhau” (Từ điển Tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên). Với tư cách là phương tiện giao tiếp của con người nên ngôn ngữ không nằm ngoài quy luật vận động và phát triển, bởi theo Ăngghen “Vận động hiểu theo nghĩa chung nhất bao gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy”1. Sự biến đổi của ngôn ngữ bao gồm sự biến đổi của ngữ âm, ngữ pháp, từ vựng và thậm chí cả văn tự. Sự biến đổi của ngữ pháp có thể được thể hiện qua sự thay đổi của các dạng câu, các kết cấu ngữ pháp ở những thời kỳ khác nhau. So với ngữ pháp, sự biến đổi của từ vựng dễ quan sát hơn, nó thể hiện ở sự mất đi, sự vay mượn hay sự sản sinh thêm các từ ngữ; hay cũng có thể là sự mất đi, sự sản sinh thêm hay sự mở rộng, thu hẹp nghĩa của từ ngữ. Sự biến đổi của văn tự được thể hiện ở sự thay đổi về hình thể, âm đọc hay ý nghĩa của chữ. Ngữ âm là vỏ âm thanh của ngôn ngữ, vì vậy nhắc đến sự biến đổi của ngôn ngữ, người ta thường nghĩ ngay đến sự biến đổi của ngữ âm. Trong lịch sử nghiên cứu
