Bài viết nhằm tìm kiểu kỹ hơn những hiểu viết về Wallerstein; đi vào hân tích các lý thuyết, tiếp thu và vận dụng lý thuyết hệ thống thế giới của Wallerstein. Phân biệt giữa thuật ngữ Hệ thống thế giới hiện đại với Lý thuyết hệ thống; củng như tiếp cận hệ thống của Wallerstein với hệ thống của Bertalanfly. | Immanuel Wallerstein với lý thuyết hệ thống thế giới hiện đại và lý thuyết trung tâm - Ngoại vi IMMANUEL WALLERSTEIN víi lý thuyÕt hÖ thèng thÕ giíi hiÖn ®¹i vµ lý thuyÕt trung t©m - ngo¹i vi Hå SÜ Quý(*) Lý thuyÕt HÖ thèng thÕ giíi hiÖn ®¹i (Modern World-Systems Theory), mµ trong ®ã quan niÖm vÒ trung t©m vµ ngo¹i vi (Core - Peripheral Theory) ®ãng vai trß lµ c¸ch tiÕp cËn chñ yÕu, kh¸m ph¸ nh÷ng quan hÖ hiÖn thùc ®· kiÕn t¹o nªn hÖ thèng thÕ giíi ngµy nay, lµ mét trong nh÷ng lý thuyÕt khoa häc x· héi ®å sé nhÊt thÕ kû XX. Ng−êi ®Ò xuÊt lý thuyÕt nµy lµ Wallerstein, nhµ x· héi häc næi tiÕng ng−êi Mü. (*) Suèt tõ thËp niªn 1970 ®Õn nay, b»ng lý thuyÕt cña m×nh, Wallerstein ®· cã tiÕng nãi ë hÇu hÕt c¸c sù kiÖn nãng cña thÕ giíi. Lý thuyÕt cña «ng trªn thùc tÕ ®· thu hót ®−îc sù quan t©m ®Æc biÖt cña giíi khoa häc vµ giíi chÝnh trÞ ë hÇu kh¾p c¸c n−íc. S¸ch cña Wallerstein ®−îc xuÊt b¶n b»ng nhiÒu thø tiÕng. Tªn tuæi cña «ng ®−îc gi¶ng d¹y ë kh¾p c¸c gi¶ng ®−êng. Kh«ng chØ ®ãng vai trß lµ c¸ch tiÕp cËn cho nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc, lý thuyÕt Wallerstein cßn lµ ph−¬ng ph¸p luËn cho viÖc hoµn thiÖn “Khoa häc LÞch sö toµn cÇu” (Universal History), trùc tiÕp lµm c¬ së cho ñy ban Gulbenkian vÒ t¸i cÊu tróc khoa häc x· héi(**) vµ truyÒn c¶m høng cho mét sè phong trµo chÝnh trÞ x· héi trªn kh¾p thÕ giíi. T¹i c¸c tæ chøc cña Liªn Hîp Quèc nh− UNESCO, UNDP, FAO suèt mÊy chôc n¨m qua, lý thuyÕt cña Wallerstein th−êng xuyªn ®−îc sö dông nh− mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó chèng nghÌo ®ãi vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi(***). ë ViÖt Nam tr−íc thËp niªn 1990, Wallerstein hÇu nh− kh«ng ®−îc nh¾c tíi. ChØ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c nhµ kinh tÕ häc vµ x· héi häc míi nãi tíi “HÖ thèng thÕ giíi” vµ c¸c nhµ nghiªn cøu v¨n hãa - x· héi míi nãi tíi quan ®iÓm “Trung t©m - ngo¹i vi” cña «ng. Tuy thÕ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ Wallerstein thÓ hiÖn trªn s¸ch b¸o th−êng kh¸ gi¶n ®¬n. Kh«ng mÊy ai chñ t©m ®i s©u vµo
