Bài viết với các nội dung: từ thuyết “truyền bá” đến thuyết “trung tâm và ngoại vi”; tiến tới xây dựng lý thuyết về “trung tâm và ngoại vi” trong nghiên cứu không gian văn hóa. | Lý thuyết “Trung tâm và ngoại vi” trong nghiên cứu không gian văn hóa Lý THUYÕT ‘‘TRUNG T¢M Vµ NGO¹I VI” TRONG NGHI£N CøU KH¤NG GIAN V¡N HO¸ Ng« §øc ThÞnh(*) 1. Tõ thuyÕt “truyÒn b¸” ®Õn thuyÕt “trung t©m vµ Tõ lý thuyÕt khuyÕch t¸n(**), c¸c nhµ ngo¹i vi” truyÒn b¸ luËn ®· øng dông trong ThuyÕt “trung t©m” trong nghiªn nghiªn cøu v¨n ho¸ cña nhiÒu khu vùc cøu v¨n ho¸ ®· ®−îc c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c nhau trªn thÕ giíi, nhÊt lµ ë ch©u thuéc tr−êng ph¸i “TruyÒn b¸ luËn” óc, ch©u ¸, ch©u Phi, xung quanh c¸c (diffutionisim) T©y ¢u nªu tõ nh÷ng nÒn v¨n minh lín nh− Ai CËp, Hy L¹p - n¨m cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX. §¹i La M· cæ ®¹i , tõ ®©y còng xuÊt hiÖn diÖn chÝnh cña tr−êng ph¸i nµy lµ c¸c c¸c ý t−ëng ®Çu tiªn vÒ kh«ng gian ph©n nhµ nghiªn cøu §øc - ¸o nh− F. Ratsel, bè cña c¸c “vßng v¨n ho¸”, nh− “vßng L. Frobenius, F. Grabner, W. Schmidt v¨n ho¸ mÉu hÖ”, “vßng v¨n ho¸ (F. Ratsel, 1882; F. Grabner, 1911; W. bumar¨ng”, “vßng v¨n ho¸ cung tªn”, Schmidt, 1927). Hä chñ tr−¬ng r»ng, c¸c “vßng v¨n ho¸ thiªn t¸ng” (*)(**) s¸ng t¹o v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i bao giê Râ rµng r»ng, viÖc c¸c nhµ truyÒn còng xuÊt ph¸t ®iÓm tõ mét n¬i, thuéc b¸ luËn nªu thuéc tÝnh vÒ sù lan to¶, mét céng ®ång nµo ®ã, råi sau ®ã lan khuyÕch t¸n cña v¨n ho¸ vµ vai trß cña truyÒn ®i c¸c n¬i kh¸c vµ chÝnh sù lan nã trong ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña nh©n truyÒn Êy t¹o nªn ®éng lùc cña sù ph¸t lo¹i lµ ®iÒu hîp lý vµ ®óng ®¾n. Tuy triÓn v¨n ho¸ nãi riªng vµ cña x· héi nãi nhiªn, nh− sau nµy, nh÷ng ng−êi theo chung. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ ®èi víi chñ nghÜa chñng téc qu¸ ®Ò cao vai trß mét sè céng ®ång, sù tiÕn bé v¨n ho¸ cña khuyÕch t¸n, truyÒn b¸, ®Õn møc chñ yÕu do vay m−în chø kh«ng ph¶i do quy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o v¨n ho¸ cho mét sù s¸ng t¹o ®éc lËp cña céng ®ång Êy (A. Perxisk, 1972, tËp 8). H¬n n÷a, tr−íc (*) GS. TS., ViÖn Nghiªn cøu v¨n ho¸. c¸c nhµ “truyÒn b¸ luËn”, nhiÒu nhµ (**) Quan ®iÓm chñ yÕu cña nh÷ng ng−êi theo thuyÕt nµy lµ v¨n ho¸ ®−îc h×nh thµnh
