Bài viết trình bày tư tưởng đạo đức của Nho sĩ duy tân Việt Nam đầu thế kỷ XX với các nội dung như: đổi mới nội dung các phạm trù đạo đức; đổi mới tư tưởng về đạo đức của một số đối tượng trong xã hội. | Về tư tưởng đạo đức của Nho sĩ duy tân Việt Nam đầu thế kỷ XX VÒ T¦ T¦ëNG §¹O §øC CñA NHO SÜ DUY T¢N VIÖT NAM §ÇU THÕ Kû XX TrÇn ThÞ H¹nh(*) § Çu thÕ kû XX, nh÷ng nho sÜ ViÖt Nam ®· tr−ëng thµnh trong thêi nh−îc tiÓu khi bÞ d©n téc kh¸c giµu m¹nh h¬n ®Ì nÐn. §¹o ®øc còng trë thµnh ®éng lùc ®Ó c¸c d©n téc v−¬n lªn ®o¹n nµy nh− NguyÔn Th−îng HiÒn, Phan Béi Ch©u, Phan Chu Trinh, v¨n minh, hiÖn ®¹i. §Æc biÖt, trong x· NguyÔn QuyÒn, §µo Nguyªn Phæ, §Æng héi d©n chñ, ®¹o ®øc kh«ng nh÷ng Kinh Lu©n, D−¬ng B¸ Tr¹c, Lª §¹i, Vâ kh«ng bÞ lu mê mµ ng−îc l¹i cßn thÓ Hoµnh, Phan §×nh §èi, Phan Huy hiÖn vai trß râ nhÊt. (*) ThÞnh, NguyÔn H÷u CÇu, Hoµng T¨ng Cã lÏ, theo chóng t«i, thêi ®¹i ngµy BÝ, §Æng Nguyªn CÈn, §Æng Th¸i Th©n, nay khi thÕ giíi ®ang x¶y ra nh÷ng va NguyÔn Hµm. lµ nh÷ng trÝ thøc ®· ch¹m, xung ®ét chÝnh trÞ, v¨n hãa, tho¸t khái khoa cö hoÆc thi ®ç nh−ng ®· nhËn ®Þnh nh− vËy vÒ vai trß cña ®¹o tù tho¸t khái hÖ thèng quan liªu phong ®øc kh«ng ph¶i lµ nhËn ®Þnh mang kiÕn ®Ó b¶o tån vÞ trÝ vµ vai trß cña kÎ sÜ tÝnh thñ cùu cña Nho gi¸o mµ rÊt cã ý trong x· héi. Hä tiÕn hµnh c«ng cuéc nghÜa hiÖn thêi. duy t©n trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng Nho sÜ ®−a ra quan niÖm míi vÒ ®¹o x· héi ViÖt Nam, coi ®ã nh− nh÷ng b−íc ®øc, dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña khëi ®Çu cÇn thiÕt ®Ó cã mét ViÖt Nam lu©n lý, ®¹o ®øc truyÒn thèng ®ång thêi ®éc lËp, giµu m¹nh. kÕt hîp c¸c yÕu tè ngo¹i sinh tÝch cùc. Quan ®iÓm chung, thèng nhÊt cña VÒ c¬ b¶n hä vÉn sö dông c¸c kh¸i nho sÜ ®Çu thÕ kû XX cho r»ng, mét trong niÖm, ph¹m trï ®¹o ®øc ph−¬ng §«ng. nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn n−íc mÊt, Hä cho r»ng ®èi víi phÈm chÊt c¸ nh©n nhµ tan lµ do ®¸nh mÊt nÒn ®¹o ®øc, th× c¸c ph¹m trï Nh©n, LÔ, NghÜa, TrÝ, lu©n lý. Do vËy, söa ®æi lu©n lý, båi ®¾p TÝn vÉn ®¸ng quý vµ ®¹o ®øc lµ c¸i ®¹o ®øc còng lµ mét viÖc ph¶i cè søc lµm kh«ng thay ®æi nh− lu©n lý. nh»m t×m l¹i nÒn ®éc lËp cho d©n téc. “§¹o ®øc gåm c¶ lu©n lý vµ lu©n lý Nho sÜ kh¼ng ®Þnh, søc m¹nh .
