Bài viết trình bày ý nghĩa của phương pháp luận quan trọng nhất mà các nho sĩ đầu thế kỹ 20 tiếp thu được từ các nho sĩ cuối thế kỷ 19 là phương pháp nhận định, đánh giá tình hình thực tế trong và ngoài nước. | Chuyển biến tư tưởng về giáo dục của Nho sĩ Duy Tân Việt Nam đầu thế kỷ XX CHUYÓN BIÕN T¦ T¦ëNG VÒ GI¸O DôC CñA NHO SÜ DUY T¢N VIÖT NAM §ÇU THÕ XX TrÇn ThÞ H¹nh (*) 1. Vµo nöa cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ g−¬ng yªu n−íc, t− t−ëng c¶i c¸ch ë ViÖt kû XX, tÇng líp trÝ thøc Nho häc ViÖt Nam, hä ®äc nh÷ng t¸c phÈm nh−: §iÒu Nam ®· cã sù khñng ho¶ng vÒ ý thøc hÖ trÇn cña NguyÔn Tr−êng Té; Thêi vô vµ sù ph©n ho¸ ®éi ngò s©u s¾c. Tr−íc s¸ch, Thiªn h¹ ®¹i thÕ luËn cña NguyÔn hÕt lµ sù h×nh thµnh nh÷ng trÝ thøc yªu Lé Tr¹ch. Kh«ng chØ tiÕp thu vµ ph¸t n−íc, quyÕt ®Þnh ly khai triÒu ®×nh nhµ triÓn t− t−ëng, hµnh ®éng, c¸c nho sÜ NguyÔn, ph¶n ®èi chñ tr−¬ng cÇu hßa cßn tr©n träng, gi÷ g×n c¸c di th¶o cña cña triÒu ®×nh. Hä lµ nh÷ng nho sÜ khëi c¸c nhµ canh t©n. C¸c t¸c phÈm ®ã ®Òu ®Çu trong phong trµo Duy T©n tr−ëng ®−îc Huúnh Thóc Kh¸ng cho in trªn thµnh ®Çu thÕ kû XX: Phan Chu Trinh, b¸o TiÕng D©n trong thËp niªn 30 cña Phan Béi Ch©u, Huúnh Thóc Kh¸ng, thÕ kû XX. (*) TrÇn Quý C¸p, L−¬ng V¨n Can, NguyÔn Chóng t«i cho r»ng ý nghÜa ph−¬ng Th−îng HiÒn, Nho sÜ trong phong ph¸p luËn quan träng nhÊt mµ c¸c nho trµo Duy T©n (gäi t¾t lµ Nho sÜ Duy sÜ ®Çu thÕ kû XX tiÕp thu ®−îc tõ c¸c T©n) ®Çu thÕ kû XX ®· tho¸t khái khoa nho sÜ cuèi thÕ kû XIX lµ ph−¬ng ph¸p cö hoÆc hä thi ®ç nh−ng ®· tù tho¸t nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tÕ khái hÖ thèng quan liªu phong kiÕn ®Ó trong vµ ngoµi n−íc. Nho sÜ ViÖt Nam tõ b¶o tån vÞ trÝ vµ vai trß cña kÎ sÜ thùc ®©y b¾t ®Çu tõ bá nhËn thøc “néi h¹ thô trong x· héi. Hä b¾t ®Çu thùc hiÖn ngo¹i di”, th¸i ®é kú thÞ ph−¬ng T©y ®Ó nh÷ng chñ tr−¬ng cña m×nh mét c¸ch h−íng tÇm nh×n tíi kh¾p hoµn cÇu. H¬n t−¬ng ®èi ®éc lËp víi triÒu ®×nh phong n÷a, hä còng ®· s¸ng suèt nhËn thøc kiÕn. Kh¸c víi líp nho sÜ tiÒn bèi, líp ®−îc sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nho sÜ Duy T©n ®Çu thÕ kû XX ®· b¾t Nam so víi c¸c n−íc §«ng ¸ kh¸c ®Ó ®Çu cho sù ®æi míi t− duy b»ng viÖc c¶nh b¸o vÒ viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu “phãng .
