Bài viết trình bày khảo sát đặc điểm hình thái và vi học của loài Xáo tam phân thu thập ở tỉnh Khánh Hòa nhằm xác định tên khoa học của loài và cung cấp cơ sở dữ liệu về thực vật học để giúp nhận diện và kiểm nghiệm vi học loài này. | Đặc điểm hình thái và vi học Xáo tam phân – Paramignya trimera (Oliv.) Guillaum, họ Rutaceae Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI VÀ VI HỌC XÁO TAM PHÂN – PARAMIGNYA TRIMERA (OLIV.) GUILLAUM, HỌ RUTACEAE. Trần Thị Thu Trang***, Trần Trung Thạch*, Trần Hợp**, Trương Thị Đẹp*** TÓM TẮT Mở đầu: Những năm gần đây, cây Xáo tam phân ở Việt Nam với tên khoa học là Paramignya trimera (Oliv.) Guillaum thuộc họ Cam (Rutaceae) được chứng minh là có tác dụng chữa nhiều loại ung thư và bảo vệ gan. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có nhiều tài liệu nghiên cứu đầy đủ về các đặc điểm hình thái và giải phẫu của loài này để làm cơ sở cho việc định danh và kiểm nghiệm về mặt vi học dược liệu này. Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm hình thái và vi học của loài Xáo tam phân thu thập ở tỉnh Khánh Hòa nhằm xác định tên khoa học của loài và cung cấp cơ sở dữ liệu về thực vật học để giúp nhận diện và kiểm nghiệm vi học loài này. Phương pháp nghiên cứu: Phân tích, mô tả, chụp hình các đặc điểm hình thái, giải phẫu và bột toàn cây. Xác định tên khoa học của loài bằng cách so sánh các đặc điểm đã khảo sát với các tài liệu. Kết quả: Hình thái: Rễ có mùi thơm. Cây gỗ, có gai dài mọc ở kẽ lá. Lá đơn, mọc cách. Cụm hoa: Xim 2 ngả. Hoa: Đều, lưỡng tính, mẫu 3. 3 lá đài dính. 3 cánh hoa rời. Lá và cánh hoa có nhiều đốm trong mờ, có mùi thơm. 6 nhị đều, rời, bộ nhị đảo lưỡng nhị. Hạt phấn rời, hình cầu. 3 lá noãn dính, bầu trên 3 ô, mỗi ô 1 noãn, đính noãn trung trụ; 1 vòi nhụy ,1 đầu nhụy. Đĩa mật ở đáy bầu. Giải phẫu: Cấu tạo cấp 2. Trụ bì hóa mô cứng. Libe 2 kết tầng. Túi tiết tiêu ly bào. Tinh thể calci oxalat hình khối. Bột dược liệu có tế bào mô cứng, sợi mô cứng, tinh thể calci oxalat hình khối, bần, mảnh biểu bì với lỗ khí kiểu trực bào, mảnh mô giậu, mạch điểm, mạch mạng, mạch xoắn, mạch vạch, tinh bột,. Kết luận: Các đặc điểm hình thái, giải phẫu và bột dược liệu của Xáo tam phân đã được mô tả .
