Bài viết trình bày những bia đá thời Hậu Lê còn lại ở một số ngôi chùa đã mang lại cho các nhà nghiên cứu nhiều thông tin bổ ích, góp phần tìm hiểu nhiều lĩnh vực khoa học khác nhau như lịch sử, địa lý, lịch sử trùng tu chùa, làm mới và tô lại tượng Phật, tên gọi của chùa qua các thời kỳ lịch sử; đây là những dị vật rất có giá trị cần phải được giữ gìn, bảo quản như những báu vật của đất nước. | Những di vật đá có niên đại thời Hậu Lê ở một số ngôi chùa thuộc thiền phái Trúc Lâm Nh÷ng di vËt ®¸ cã niªn ®¹i thêi HËu Lª ë mét sè ng«i chïa thuéc thiÒn ph¸i Tróc L©m NguyÔn V¨n TiÕn(*) §¹o PhËt ®−îc truyÒn vµo ViÖt Nam tÝnh ®Õn nay ®· ®−îc ngãt ngµn n¨m. ThiÒn ph¸i Tróc L©m do TrÇn Nh©n T«ng khëi x−íng, ®−îc h×nh thµnh vµo cuèi thÕ kØ XIII. Nh÷ng ng«i chïa thuéc thiÒn ph¸i Tróc L©m ®−îc ®Ò cËp trong bµi viÕt nµy chñ yÕu cã nguån gèc tõ thêi TrÇn. DÊu hiÖu nhËn biÕt c¸c ng«i chïa nµy lµ ë nhµ Tæ th−êng cã t−îng thê cña c¶ ba vÞ s¸ng lËp ra thiÒn ph¸i Tróc L©m lµ TrÇn Nh©n T«ng, Ph¸p Loa vµ HuyÒn Quang, hoÆc t−îng thê cña mét trong ba vÞ Êy. Nh÷ng bia ®¸ thêi HËu Lª cßn l¹i ë mét sè ng«i chïa nµy ®· mang l¹i cho c¸c nhµ nghiªn cøu nhiÒu th«ng tin bæ Ých, gãp phÇn t×m hiÓu nhiÒu lÜnh vùc khoa häc kh¸c nhau nh−: lÞch sö, ®Þa lý, lÞch sö trïng tu chïa, lµm míi vµ t« l¹i t−îng PhËt, tªn gäi cña chïa qua c¸c thêi kú lÞch sö. §©y lµ nh÷ng di vËt rÊt cã gi¸ trÞ cÇn ph¶i ®−îc gi÷ g×n, b¶o qu¶n nh− nh÷ng b¸u vËt cña ®Êt n−íc. kiÕn tróc thêi TrÇn.(*)Thay vµo ®ã lµ c¸c Ph¸i thiÒn Tróc L©m ®−îc h×nh thµnh sau sù kiÖn vua TrÇn Nh©n T«ng c«ng tr×nh kiÕn tróc cña c¸c thêi ®¹i sau xuÊt gia tu hµnh vµo cuèi thÕ kØ XIII, t¹i (thêi HËu Lª vµ thêi NguyÔn). C¸c di vËt nói Yªn Tö, tØnh Qu¶ng Ninh. Tõ ®©y, cã niªn ®¹i thêi TrÇn chØ cßn l¹i mét sè TrÇn Nh©n T«ng lËp nªn mét ph¸i thiÒn rÊt Ýt (vµ chñ yÕu lµ ®−îc lµm tõ chÊt liÖu míi trong lÞch sö PhËt gi¸o ViÖt Nam, ®¸). Sè cßn l¹i cã niªn ®¹i thêi HËu Lª vµ thiÒn ph¸i Tróc L©m. Tr−íc ®ã, trong nhiÒu h¬n lµ thêi NguyÔn vµ NguyÔn kho¶ng nh÷ng thÕ kØ ®Çu sau C«ng muén. Tuy vËy, nh÷ng th«ng tin mµ mét nguyªn, t¹i ViÖt Nam ®· h×nh thµnh c¸c sè di vËt nµy mang l¹i l¹i cã nh÷ng gi¸ trÞ ph¸i thiÒn, nh−: ph¸i Tú Ni §a L−u Chi rÊt lín vÒ mÆt lÞch sö, ®Þa lÝ, t«n gi¸o. (n¨m 580), ph¸i V« Ng«n Th«ng (n¨m Nh÷ng nguån sö liÖu ®ã cã thÓ gióp cho 820) vµ thiÒn ph¸i Th¶o §−êng (n¨m c¸c nhµ .
