Theo ngôn ngữ học tri nhận, thông qua ngữ nghĩa của từ, của cụm từ, trong đó có thành ngữ và câu, con người đã ý niệm hoá những trải nghiệm của chính mình. Và khi so sánh đối chiếu với các từ ngữ chỉ bộ phận cơ thể người với tư cách là những đơn vị biểu trưng ngữ nghĩa, một số nhà nghiên cứu cho rằng, nếu như trong các ngôn ngữ biến hình châu Âu, "đầu" thường biểu trưng cho hoạt động trí tuệ hay ý chí, "tim" biểu trưng cho cảm xúc và tình cảm thì trong các ngôn ngữ phương Đông lại thường dùng lục phủ, ngũ tạng. Bài viết này khảo sát các thành ngữ tiếng Việt có chứa từ “ruột”. | Về thành ngữ có chứa yếu tố “ruột” trong tiếng Việt Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP Số 17 năm 2009 VỀ THÀNH NGỮ CÓ CHỨA YẾU TỐ “RUỘT” TRONG TIẾNG VIỆT Nguyễn Thanh Thủy* 1. Từ góc độ văn hóa, khi so sánh đối chiếu với các từ ngữ chỉ bộ phận cơ thể người với tư cách là những đơn vị biểu trưng ngữ nghĩa, một số nhà nghiên cứu cho rằng, nếu như trong các ngôn ngữ biến hình châu Âu, "đầu" thường biểu trưng cho hoạt động trí tuệ hay ý chí, "tim" biểu trưng cho cảm xúc và tình cảm thì trong các ngôn ngữ phương Đông lại thường dùng lục phủ, ngũ tạng. Theo Đông y, lục phủ gồm: dạ dày, ruột non, ruột già, bàng quang, mật và tam tiêu. Đây là những cơ quan chủ yếu mang chức năng tiêu hóa, hấp thụ và truyền dẫn (phủ dĩ thông vi dụng). Còn ngũ tạng: tim, phổi, lá lách, gan, thận. Đây là những cơ quan chủ yếu để tàng trữ tinh, khí, thần, huyết (tạng dĩ tàng vi chủ). Thật ra, cái nhìn của dân gian không quá rạch ròi như vậy. Thậm chí trong khá nhiều trường hợp, cả lòng, bụng, dạ, ruột, gan. đều nằm trong cùng một trường nghĩa biểu trưng. Đây là điểm đặc biệt của tiếng Việt. Bài viết này khảo sát ngữ nghĩa của từ ruột và các thành ngữ liên quan đến nó trong thành ngữ tiếng Việt. 2. Theo ngôn ngữ học tri nhận, thông qua ngữ nghĩa của từ, của cụm từ, trong đó có thành ngữ và cả câu nữa, con người đã ý niệm hoá những trải nghiệm của chính mình. Bao trùm lên tất cả, một loạt trải nghiệm mang tính tổng thể là loạt trải nghiệm tự nhiên mà trước hết là thông qua các từ ngữ chỉ bộ phận cơ thể của chính con người, thứ đến là những trải nghiệm nảy sinh từ tương tác của con người với môi trường tự nhiên và cuối cùng là những trải nghiệm của chính con người với con người dưới sự chi phối của một nền văn hóa nhất định. Liên quan đến vấn đề đang bàn ở đây là một loại trải nghiệm thứ nhất. Từ cách hình dung đơn giản nhất, rõ ràng ngay trong hệ thống số đếm trong các nền văn minh đều có liên quan đến việc tri nhận về lượng từ các .
