Bài viết nghiên cứu và đề xuất một số mô hình tìm hàm ý dựa trên nguyên tắc cộng tác của P. Grice cùng với một số khái niệm văn học liên quan. Ngữ liệu minh họa cho việc vận dụng mô hình này được trích từ một số tác phẩm tiêu biểu của Nam Cao, Hemingway và Faulkner. | Cách thức xác định hàm ý hội thoại trong văn học Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013 CAÙCH THÖÙC XAÙC ÑÒNH HAØM YÙ HOÄI THOAÏI TRONG VAÊN HOÏC Nguyeãn Hoaøng Tuaán Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät TOÙM TAÉT ‚Noùi ñieàu naøy ñeå nguï yù ñieàu khaùc‛ laø moät kó thuaät thöôøng gaëp trong saùng taùc vaên hoïc. Ñeå xaùc ñònh nghóa haøm aån trong phaùt ngoân cuûa nhaân vaät, người đọc caàn coù nhöõng caùch dieãn giaûi döïa vaøo kieán thöùc ngoân ngöõ hoïc vaø vaên hoïc. Baøi nghieân cöùu naøy ñeà xuaát moät moâ hình tìm haøm yù döïa treân nguyeân taùc coäng taùc cuûa P. Grice cuøng vôùi moät soá khaùi nieäm vaên hoïc lieân quan. Ngöõ lieäu minh hoïa cho vieäc vaän duïng moâ hình naøy ñöôïc trích töø moät soá taùc phaåm tieâu bieåu cuûa Nam Cao, Hemingway vaø Faulkner. Keát quaû phaân tích cho thaáy söï keát hôïp phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh ngoân ngöõ hoïc vaø vaên hoïc giuùp ñoäc giaû xaùc ñònh ñöôïc chính xaùc nghóa haøm aån trong hoäi thoaïi vaên hoïc. Töø khoùa: haøm yù hoäi thoaïi, nguyeân taéc coäng taùc, suy yù * 1. Daãn nhaäp caùc muïc tieâu ñoù. Nguyeân taéc naøy bao goàm ‚Noùi ñieàu naøy nhöng nguï yù ñieàu khaùc‛ laø boán phöông chaâm [5: 26-27]: caùch thöùc maø giôùi saùng taùc vaên hoïc thöôøng - Phöông chaâm veà chaát (maxim of hay söû duïng. Ñeå hieåu vaø caûm nhaän heát noäi quality): ñöøng noùi nhöõng gì baïn tin laø sai; dung, giaù trò haøm aån cuûa moät phaùt ngoân ngheä ñöøng noùi nhöõng gì maø baïn thieáu chöùng cöù. thuaät, ñoäc giaû caàn coù nhöõng coâng cuï phaân tích - Phöông chaâm veà löôïng (maxim of phuø hôïp. Trong baøi vieát naøy, chuùng toâi ñöa ra quantity): haõy ñoùng goùp vaøo cuoäc thoaïi löôïng moät caùch thöùc xaùc ñònh haøm yù trong lôøi thoaïi thoâng tin caàn thieát phuïc vuï cho muïc ñích cuoäc vaên hoïc döïa treân moät trong nhöõng thaønh töïu thoaïi; ñöøng ñoùng goùp vaøo cuoäc thoaïi löôïng cuûa ngöõ duïng hoïc gaén lieàn vôùi teân tuoåi cuûa thoâng .
