Bài viết khái quát về tác giả, tác phẩm và hoàn cảnh ra đời của Hàm Long sơn chí, phân tích chữ viết, nội dung và các ấn bản cũng như ý nghĩa của tác phẩm đối với Phật giáo xứ Huế dưới triều Nguyễn. bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu. | Đôi nét về tác giả và tác phẩm “Hàm Long sơn chí” Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 7 (150) . 2018 5 ĐÔI NÉT VỀ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM “HÀM LONG SƠN CHÍ” I. Tác giả Trong giới Phật giáo ở Huế, cuối thế kỷ XIX xuất hiện một bộ sách nổi tiếng, tuy chỉ mới ở dạng viết tay, là bộ 含龍山志 Hàm Long sơn chí, do Điềm Tịnh cư sĩ Trần Viết Thọ và Như Như đạo nhân Nguyễn Phúc Hồng Vịnh biên soạn. 1. Điềm Tịnh cư sĩ Điềm Tịnh cư sĩ tên thật là Trần Viết Thọ (1836-1899), tự Sơn Phủ, hiệu Điềm Tịnh cư sĩ (chính âm Điềm Tĩnh cư sĩ), người xã Thâm Triều, huyện Đăng Xương, tỉnh Quảng Trị (nay thuộc làng Thâm Triều, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị), đỗ cử nhân khoa Đinh Mão, Tự Đức 20 (1867); đỗ phó bảng khoa Tân Mùi, Tự Đức 24 (1871); làm quan trải các chức Tri huyện, Tri phủ. Năm Tự Đức 30 (1877), Lại Bộ biện lý Nguyễn Hữu Độ và Tổng đốc Vũ Trọng Bình dâng sớ đề cử, ông được bổ Lại Bộ chủ sự sung Cơ Mật Viện hành tẩu. Bị bệnh, ông xin về nghỉ để chữa trị, rồi thấy “việc nước đa đoan” (thực dân Pháp đánh chiếm Thuận An năm 1883, trong triều xẩy ra việc phế lập.), ông ở nhà luôn không ra làm quan nữa. Năm Ất Dậu (1885), sau vụ Kinh thành thất thủ, Tôn Thất Thuyết phò vua Hàm Nghi xuất bôn, “[bọn giặc] những mượn tiếng dấy nghĩa cướp lấy tỉnh thành (Quảng Trị). Viết Thọ nghe việc biến, thân đến, đem đủ các điều họa phúc giãi bày, bọn ấy theo nhau tan đi; quan quân nhân đó thu lại thành ấy”.(1) Vua Đồng Khánh lên ngôi (1886), gọi ông ra bổ chức Thị giảng học sĩ, lãnh Án sát sứ Quảng Nam. Triều đình bới tội trước kia ông tự ý bỏ việc (kháng chỉ), giáng xuống Đốc học; năm sau lại xét công ông giúp lấy lại thành Quảng Trị, thưởng bổ hàm Thị giảng.(2) Năm Thành (1) Nguyên văn: 咸宜元年假托之徒藉以唱義奪取省城(廣治)曰壽聞變親往備以福禍排解那黨隨散去官兵因而收 復其城. 大南正編列傳二集卷四十三頁十 Hàm Nghi nguyên niên, giả thác chi đồ tạ dĩ xướng nghĩa đoạt thủ tỉnh thành (Quảng Trị), Viết Thọ văn biến thân vãng, bị dĩ phúc họa bài giải, na đảng tùy tán khứ; quan binh nhân nhi thu phục kỳ .
