Bài viết nghiên cứu về bốn chữ Hán trên đỉnh đồng chúc thọ vua Khải Định: xét về hình thức, chữ Hán truyền thống đọc từ phải qua trái (theo vị trí người nhìn, đọc); xét về nội dung, thay đổi vị trí các chữ đưa đến hiệu ứng thay đổi kết cấu và ý nghĩa của cụm từ; lịch sử là lịch sử, lập luận suông không thể làm thay đổi lịch sử, phải căn cứ vào tư liệu mới được. | Về bốn chữ Hán trên đỉnh đồng chúc thọ vua Khải Định 96 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 1 (153) . 2019 TRAO ĐỔI VỀ BỐN CHỮ HÁN TRÊN ĐỈNH ĐỒNG CHÚC THỌ VUA KHẢI ĐỊNH Lê Nguyễn Lưu* Bửu Đảo,(1) ngự danh Nguyễn Phúc Tuấn (chữ Hán “Tuấn” thuộc bộ “nhật”, lấy nghĩa tượng vua như mặt trời giữa trưa), con trưởng của vua Đồng Khánh và Hựu Thiên Thuần Hoàng hậu Dương Thị Thục,(2) sinh ngày 1 tháng Chín năm Ất Dậu (8/10/1885). Vua Đồng Khánh mất, vua Thành Thái lên ngôi, Bửu Đảo mới bốn tuổi, theo hai mẹ vào ở điện Ngưng Hy (Tư Lăng). Năm Nhâm Dần (1902), ông được xuất phủ tại xã Dương Phẩm, huyện Hương Thủy, bên bờ sông An Cựu (nay thuộc phường Phú Nhuận, thành phố Huế), đặt tên là phủ An Định,(3) tự hiệu An Định chủ nhân. Ngày 10 tháng Mười năm Bính Ngọ (25/11/1906), ông được tấn phong Phụng Hóa quận công; Ngày 3 tháng Hai năm Kỷ Dậu (22/2/1909) được tấn phong Phụng Hóa công. Sau khi vua Duy Tân bị thực dân Pháp đày đi an trí tại đảo Réunion, Bửu Đảo được chọn đưa lên ngôi, ngày 17 tháng Tư năm Bính Thìn (18/5/1916) đăng quang tại điện Thái Hòa, đổi ngay niên hiệu mới là Khải Định (từ ngày 16 tháng Tư trở về trước là năm Duy Tân 10, từ ngày 17 tháng Tư về sau là năm Khải Định nguyên niên). Tám năm sau khi lên ngôi, nhà vua tổ chức lễ lớn mừng thọ tuổi bốn mươi (Tứ tuần đại khánh tiết) theo nghi thức Hoàng đế vào ngày mồng 1 tháng Chín năm Giáp Tý (1924). Sách Thực lục kể tường tận ngày lễ này như sau: “Tháng 9. Ngày 1, kính gặp lễ Tứ tuần đại khánh tiết. Trước đó sai quan tới tế cáo với Giao miếu cùng tới hai cung tâu lên. Đến 9 giờ sáng (nghi trượng đều đã sắp xếp đâu vào đấy) ngày chính (ngày 1), vua ngự ra điện Cần Chánh ngồi trên ngự tọa ở giữa, Đông cung Hoàng thái tử cùng đình thần văn vũ đều lên điện đứng vào ban. Phía trước ngự diên đặt lễ phẩm, gian thứ ba hai bên tả hữu điện đều bày yến phẩm như nghi thức. Đến giờ bề tôi bộ Lễ xướng làm lễ mừng thọ. Hoàng thái tử (phụng sung người mừng thọ thứ nhất) kính dâng
