Chèo là một loại hình nghệ thuật dân gian chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc, phản ánh đời sống tinh thần của người Việt Nam xưa. Thông qua tiếng cười “hài”, nghệ thuật Chèo cổ đem lại những giá trị thẩm mỹ, làm nên nét đặc trưng vốn có không thể trộn lẫn với bất cứ loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian nào. | Giá trị thẩm mỹ của cái hài trong nghệ thuật chèo cổ Việt Nam 46 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI GIÁ TRỊ THẨM MỸ CỦA CÁI HÀI TRONG NGHỆ THUẬT CHÈO CỔ VIỆT NAM Bùi Ngọc Mai Trường Đại học Thủ đô Hà Nội Tóm tắt: Chèo là một loại hình nghệ thuật dân gian chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc, phản ánh đời sống tinh thần của người Việt Nam xưa. Thông qua tiếng cười “hài”, nghệ thuật Chèo cổ đem lại những giá trị thẩm mỹ, làm nên nét đặc trưng vốn có không thể trộn lẫn với bất cứ loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian nào. Tìm hiểu giá trị thẩm mỹ của cái hài trong nghệ thuật chèo cổ Việt Nam là cơ sở, điều kiện để bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa của Chèo nói riêng và các hình thức văn hóa dân gian nói chung trong giai đoạn hiện nay. Từ khóa: Cái hài, giá trị thẩm mỹ, nghệ thuật Chèo cổ, tiếng cười. Nhận bài ngày ; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày Liên hệ tác giả: Bùi Ngọc Mai; Email: bnmai@ 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Văn hóa dân gian được coi là cái nôi của tâm hồn dân tộc, phản ánh đời sống tinh thần của người Việt Nam xưa. Chèo cổ là một loại hình diễn xướng dân gian đặc sắc, phổ biến, gắn liền với nếp sống, nếp nghĩ, lời ăn tiếng nói của người dân Bắc Bộ từ ngàn đời nay. Nhắc đến nghệ thuật Chèo, không thể thiếu hình ảnh những vai Hề trên sân khấu để giao lưu, phụ trợ, biểu diễn những “miếng trò” khiến người xem phải bật cười, những tiếng cười vừa hài hước sảng khoái, vừa thâm thúy, sâu cay. Có thể coi Chèo là vốn quý mang những nét đặc trưng riêng người xưa để lại, không thể trộn lẫn với bất cứ loại hình nghệ thuật diễn xướng nào. Cái hài, với tư cách là một phạm trù mỹ học có vai trò nhận thức và đánh giá một loại hiện tượng trong đời sống; có ý nghĩa phê phán, phủ định cái xấu, lỗi thời, lạc hậu nhân danh cái đẹp. Tiếng cười biểu hiện giá trị của cái hài, biểu thị năng lực tư duy của chủ thể thẩm mỹ trong việc phát hiện ra những vấn đề trái quy luật, vi phạm chuẩn .
