Đền Hùng trên núi Nghĩa Lĩnh, thuộc thôn Cổ Tích, xã Hy Cương, huyện Phong Châu (Phú thọ) là quần thể di tích lịch sử quốc gia, ghi dấu tích các vua Hùng buổi ban đầu dựng nước, gắn với những huyền thoại được lưu truyền qua bao thế hệ, trở thành niềm tự hào của dân tộc ta. | Đền Hùng trên núi Nghĩa Lĩnh thuộc thôn Cổ Tích xã Hy Cương huyện Phong Châu Phú thọ là quần thể di tích lịch sử quốc gia ghi dấu tích các vua Hùng buổi ban đầu dựng nước gắn với những huyền thoại được lưu truyền qua bao thế hệ trở thành niềm tự hào của dân tộc ta. Đây là khu đền được tạo lập từxa xưa và quan nhiều lần sửa sang tu bổ trong ngọc phả viết năm Thiên Phúc nguyên niên đời vua Lê Đại Hành 980 ghi rõ có đền Thượng đền Trung đền Hạ và chùa. Các triều đại phong kiến Việt Nam đều công nhận khu Đền Hùng là Nam Việt Triệu Tổ và dành ruộng giao dân sở tại cày cấy lấy hoa lợi tế lễ. Địa thế núi Nghĩa Lĩnh thật đắc dụng có thể quan sát được cả một vùng đất trung du rộng lớn chuyển tiếp giữa rừng núi và đồng bằng. Phía trước là ngã ba Việt Trì có hàng chục quả đồi thấp hình đàn rùa bò. Làng Hy Cương Tiên Kiên ở phía sau mang hình con phượng cập thư. Phía phải có đồi Khang Phụ Chu Hóa tựa như vị tướng quân bắn nỏ. Làng Cổ Tích bên chân núi tọa lạc trên lưng một tuấn mã. Dãy đồi từ Phú Lộc đến Thậm Thình được xem là 99 con voi chầu về đất Tổ. Xa xa phía Tây dòng sông Thao nước đỏ và phía đông là sông Lô xanh trong. Đền Hùng hiện còn một số kiến trúc cổ thời hậu Lê là gác chuông tam quan đền Hạ. Với tấm lòng tôn kính các Vua Hùng nhiều địa phương như TPHCM các tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu Lâm Đồng Minh Hải. đều có đền thờ. Riêng ở Phú Thọ và Vĩnh Phúc có hơn 600 nơi thờ các vua Hùng cùng gia quyến và các tướng lĩnh. Đặc biệt Việt Kiều về nước đã xin đất và chân hương ở Đền Thượng lập bài vị các Vua Hùng đưa sang thờ tại Pari Pháp và bang California Mỹ . Thờ cúng tổ tiên là tín ngưỡng thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của người Việt Nam. Trước kia lễ hội Đền Hùng định lệ cứ năm chẵn có quan triều đình và quan hàng tỉnh về cúng tế. Những năm khác thì do dân Trưởng tạo lệ gồm hai làng Hy Cương và Vy Cương sắm lễ cúng Tổ. Năm hội chính treo cờ thần 40 làng chung quanh đền rước kiệu tới chầu. Mỗi làng rước ba kiệu một kiệu trầu cau hoa quả rượu hương nến một kiệu nhang án và .
