Bài viết giải ảo cái huyền thoại mà bao đời nay vẫn bủa vây thân thế của vua Po Romé, làm mờ đi những công lao to lớn trong sự nghiệp của ngài. Một khi bỏ qua huyền thoại, ta sẽ thấy một “chân dung” khác về vua Po Romé: Đó là một vị vua luôn chăm lo cho nền sản xuất của đất nước, một vị vua luôn tìm cách đoàn kết các dân tộc trong xứ sở, một vị vua luôn đau đáu cho sự nghiệp hòa hợp các tôn giáo. Ngoài ra, ngài còn là người rất lưu tâm đến việc cải cách để hoàn thiện ngôn ngữ dân tộc, và thúc đẩy sự giao lưu văn hóa giữa Champa với nền văn minh Hải Đảo, ở đây ta không chỉ thấy vua Po Romé như là một nhà lãnh đạo, mà còn là nhà văn hóa lớn. | Vua Po Romé của Champa - Một góc nhìn phi huyền thoại 48 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 2 154 . 2019 VUA PO ROMÉ CỦA CHAMPA - MỘT GÓC NHÌN PHI HUYỀN THOẠI Đổng Thành Danh Dẫn luận Vua Po Romé là một vị vua lịch sử thường xuất hiện trong các Biên niên sử của Champa sau ngày từ trần với những công lao cho quê hương đất nước ngài được nhân dân thần thánh hóa trở thành một vị thần mà người Chăm luôn phụng tế hằng năm. Ngày nay nơi thờ tự chính và được biết đến nhiều nhất của ngài là tại tháp Po Romé ở thôn Hậu Sanh Palei Thuen huyện Ninh Phước tỉnh Ninh Thuận bên trong có một bức tượng thờ vua đặt trên bệ yoni theo truyền thống của tín ngưỡng Hindu giáo được cho là hình tượng thần Po Romé. 1 Nói đến vua - thần Po Romé ai cũng nghĩ đến truyền thuyết về ngài và Bia Ut công chúa Đại Việt theo truyền thuyết này vua Po Romé có kết hôn với một công chúa Đại Việt mà ngài phong thành hoàng hậu gọi là Bia Ut. Vì quá ham mê nhan sắc của vị hoàng hậu này mà vua Po Romé đã cho chặt cây Kraik được xem như là linh vật bảo vệ cho bản mệnh của vua Po Romé và vương triều của ngài đồng thời cũng bảo vệ cho sự trường tồn của vương quốc. Sau khi chặt cây Kraik Đại Việt liền đem quân đánh Champa vua Po Romé thua bỏ chạy sau đó bị bắt rồi chết dẫn đến cảnh mất đất mất nước. Từ đó đến nay dù vẫn luôn thờ phụng thần Po Romé nhưng dân gian vẫn lưu truyền huyền thoại về ngài như một bài học để răn dạy con cháu. 2 Huyền thoại đó hiển nhiên được nhân dân chấp nhận thêu dệt và ăn sâu trong tâm thức của đại chúng trở thành nhận thức tiêu biểu khi nói đến tiểu sử của vua Po Romé. Tuy nhiên truyền thuyết này chỉ là một phần của cuộc đời Po Romé bản thân câu chuyện về cây Kraik chỉ là huyền sử chính vì thế tính chất xác thực của nó luôn cần phải được đặt nghi vấn. Trong thực tế lịch sử và huyền thoại luôn đan quyện vào nhau nhưng nhiệm vụ của những nhà nghiên cứu là phải tách bạch hai thứ ra để nhận chân lịch sử. Bài viết này sẽ đánh giá lại tính đúng đắn của huyền thoại trên đồng thời nhận .
