Những truyền thuyết dưới đây là tôi nghe nội tổ và song thân cùng các vị phụ lão ở Bình khê kể lại. Gia đình tôi ở ấp Tây Sơn hạ (Bình khê hiện thời) đã chín đời. Trong nhà trước đây có hai bộ sử chép tay về nhà Tây Sơn (Tây Sơn dã sử), một của người Bình Định viết, một ở Bắc đưa vào. Thời Pháp thuộc cụ Hoàng Yến làm tri huyện Bình khê mượn xem rồi tịch thu mất (tịch thu là vì đồ quốc cấm) | Di Tích và Truyền Thuyết về Nhà tây Sơn Những truyền thuyết dưới đây là tôi nghe nội tổ và song thân cùng các vị phụ lão ở Bình khê kể lại. Gia đình tôi ở ấp Tây Sơn hạ Bình khê hiện thời đã chín đời. Trong nhà trước đây có hai bộ sử chép tay về nhà Tây Sơn Tây Sơn dã sử một của người Bình Định viết một ở Bắc đưa vào. Thời Pháp thuộc cụ Hoàng Yến làm tri huyện Bình khê mượn xem rồi tịch thu mất tịch thu là vì đồ quốc cấm . Cho nên những gì tôi viết ra đây là viết thuộc lòng nghe sao viết vậy mà thôi. Đành chẳng công đâu may khỏi tội Bao nhiêu chữ đó bấy nhiêu tâm Sào Nam DI TÍCH Tây Sơn là dãy núi phía Tây tỉnh Bình Định thuộc hệ thống Trường sơn. Nằm trọn trong phần đất ba quận Vĩnh thạnh Cam túc Bình khê hiện tại. Tây Sơn làm ranh giới cho tỉnh Bình Định ở phía đông và Pleiku Kontum ở phía tây. Dãy núi An lão và Kim sơn cũng thuộc hệ thống Trường sơn cũng nằm phía tây tỉnh Bình Định ở phía bắc và cũng dính liền với dãy Tây Sơn ở phía nam nhưng không mang danh Tây Sơn. Bởi vì cổ nhân lấy tỉnh lỵ làm điểm đứng ngắm. Tỉnh lỵ Bình Định trước kia là thành Đồ Bàn ở Nam an Bắc thuận An nhơn thời gần đây là thành Bình Định ở An ngãi Liêm trực An nhơn và hiện nay là Qui Nhơn. Đứng trong ba nơi này mà trông thì dãy Tây Sơn nằm hẳn về chính tây còn hai dãy Kim sơn và An lão nằm về tây bắc. Tên Tây Sơn đã có từ lâu. Vì núi mệnh danh là Tây Sơn nên các vùng sơn cước bình nguyên ở chung quanh cũng gọi là vùng Tây Sơn. Trước kia gọi là Âp Tây Sơn. Âp Tây Sơn gồm có ba phần 1. Tây Sơn Thượng gồm toàn cõi An khê thuộc quận An túc hiện nay lấy đèo An khê làm ranh giới. 2. Tây Sơn Trung gồm phần đất đai thuộc quận Vĩnh thạnh hiện nay tức từ đèo An khê đến địa đầu Hữu giang Tả giang. 3. Tây Sơn Hạ gồm đất đai từ Hữu giang Tả giang đến An chính tức là phần đất quận Bình khê hiện nay. Âp Tây Sơn xưa kia thuộc huyện Tuy viễn đất Đồ Bàn sau khi trở thành đất Việt Nam thì chia làm ba huyện Bồng sơn Phù ly Tuy viễn . Tên ấp bị bỏ từ đời Gia Long. CÁC NGỌN NÚI CÓ LIÊN HỆ MẬT THIẾT ĐẾN NHÀ
