“Xên bản xên mường” của người Thái Mường Lò Hàng năm, khi hoa ban nở trắng đất trời, người Thái Mường Lò (Văn Chấn, Nghĩa Lộ, Yên Bái) thường tổ chức lễ hội “Xên bản, Xên mường”. Tiếng Thái “Xên” là cúng Đây là lễ cúng trời đất, thần linh, tổ tiên, cầu mong một năm mới tốt lành. Đây còn là dịp củng cố tình đoàn kết cộng đồng và khai mạc cho một năm lao động sản xuất. Như vậy bên cạnh yếu tố tâm linh, thì bản chất của lễ hội “Xên bản, Xên mường” là cầu. | Xên bản xên mường của người Thái Mường Lò Trần Vân Hạc Hàng năm khi hoa ban nở trắng đất trời người Thái Mường Lò Văn Chấn Nghĩa Lộ Yên Bái thường tổ chức lễ hội Xên bản Xên mường . Tiếng Thái Xên là cúng Đây là lễ cúng trời đất thần linh tổ tiên cầu mong một năm mới tốt lành. Đây còn là dịp củng cố tình đoàn kết cộng đồng và khai mạc cho một năm lao động sản xuất. Như vậy bên cạnh yếu tố tâm linh thì bản chất của lễ hội Xên bản Xên mường là cầu mùa cầu phúc của dân tộc có nền văn minh lúa nước từ lâu đời. Đối tượng mà người Thái Mường Lò cầu cúng trước hết là các bậc siêu nhiên đấng sáng tạo ra vũ trụ và vạn vật Chảu pua phạ Chảu tế đa Chảu phạ tánh Xí chánh phạ Hả phương đin Chảu phạ tẳng phạ tó. Nghĩa là Đức chúa trời Chủ thiên coi trời Chủ đặt trời Bốn phương trời Năm phương đất Chủ dựng trời dựng đất. Cầu cúng những bậc có công khai phá nên đất Mường Lò Chủ Tạo Xuông Tạo Ngần Cụ Tạo Lò Ông Tạo Đúc Ông Tạo Đẩu Ông Lò Lỳ Ông Lặn Ly Ông Lạng Ngạng Ông Lạng Quạng Ông Lạng Chượng . Trong cuốn Quám tố mướng - tức chuyện bản Mường một cuốn sử của dân tộc Thái có ghi Tạo Xuông và Tạo Ngần là hai ông tổ của người Thái Tây Bắc có công đưa người Thái thiên di và khai phá lập nên đất Mường Lò và Tây Bắc. Sau khi Mường Lò ổn định Tạo Ngần lại quay về quê cũ. Đưa một nhóm người Thái đến Việt Nam theo đường khác. Tạo Xuông cùng con trai là Tạo Lò ở lại xây dựng Mường Lò ngày càng giàu mạnh. Bẩy người con của Tạo Lò chia nhau cai quản Mường Lò và phát triển địa bàn của người Thái ra khắp vùng Tây lễ Xên bản Xên mường của người Thái Mường Lò còn cầu cúng các lãnh tụ nghĩa quân xưa anh dũng đứng lên lãnh đạo nhân dân các dân tộc Mường Lò đánh giặc cờ vàng Cầm Hánh Cầm Chiêu Cầm Hiệp Cầm Tú Cầm Tám. Như vậy cùng với việc cầu cúng các thế lực siêu nhiên có tác động to lớn đến cuộc sống con người phải luôn đấu tranh để giành lấy cuộc sống ngày một tốt đẹp hơn. Người Thái Mường Lò không quên công ơn của tổ tiên ông bà với tinh thần Uống nước nhớ nguồn đã trở thành đạo lý
