Bài viết nghiên cứu một số trường hợp trong tư liệu Hán Nôm truyền thống và tài liệu lưu trữ về Việt Nam thời quân chủ - thuộc địa (tính tới năm 1945), bài viết đặt ra một số vấn đề còn bỏ ngỏ và cần khắc phục trong nghiên cứu tiểu sử học ở Việt Nam. Sự am hiểu các văn tự Hán-Nôm và Pháp văn, thái độ khách quan và trung thực khi khai thác sử liệu , là một vài trong số nội dung đó. Đồng thời, công bố góc nhìn mới và tài liệu mới về nhân vật lịch sử là mục đích hướng tới của bài viết. | Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 3 157 . 2020 3 VĂN HÓA - LỊCH SỬ TIỂU SỬ NHÂN VẬT VIỆT NAM XƯA ĐI TÌM CHÂN DIỆN MỤC Cao Việt Anh Tiểu sử trí thức Việt Nam truyền thống vấn đề còn bỏ ngỏ Một phần lịch sử Việt Nam thời quân chủ trải dài hơn 10 thế kỷ chính thức chấm dứt vào năm 1945 được ghi chép chủ yếu trong hệ thống thư tịch văn khắc Hán Nôm và tài liệu lưu trữ giai đoạn thuộc Pháp. Trong chiều dài văn hóa Việt Nam từ sau Công lịch tới năm 1945 thư tịch và văn khắc Hán Nôm là nguồn tư liệu viết cơ bản phản ảnh nhiều tập quán văn hóa của người Việt Nam qua hàng chục thế kỷ. Một thống kê sơ bộ trong số bộ sách và khoảng 20 ngàn thác bản văn khắc Hán Nôm được bảo quản tại Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm cho thấy tìm theo từ khóa Biographie và Autobiographie thu được ít nhất 256 kết quả liên quan nội dung tiểu sử tự truyện. Chắc hẳn 256 văn bản này không phản ảnh toàn diện các cách thức biên soạn tiểu sử-tự truyện trong lịch sử quân chủ Việt Nam. Với cách hiểu là một thể văn ghi chép đường đời của nhân vật tiểu sử-tự truyện trong tư liệu Hán Nôm Việt Nam được diễn đạt bằng nhiều cách 實錄 thực lục 事跡 sự tích 事業 sự nghiệp 履歷 lý lịch 列傳 liệt truyện 年表 niên biểu 年譜 niên phả 蹟錄 tích lục 行狀 hành trạng 事狀 sự trạng 遺事錄 di sự lục Dù có nhiều tên gọi các tác phẩm tiểu sử-tự truyện thường mô tả khái lược hoặc chi tiết các sự kiện cơ bản và chính yếu trong cuộc đời một nhân vật. Tiểu sử nhân vật được lưu trữ trong tư liệu-tài liệu Hán Nôm dù được chi tiết hóa hay khái lược thường bao gồm những chi tiết cơ bản về nhân vật theo tiêu chí đương thời các loại tên của nhân vật quê quán đặc điểm học vấn và quan trường công trạng nếu có . Có thói quen sử dụng văn vần thơ tiểu sử nhất là tiểu sử tự truyện được chép trong gia phả dòng họ có thể bao gồm sáng tác văn chương văn thơ phú . mà nhân vật là tác giả. Gửi gắm tâm sự chí hướng trong văn chương thơ văn ít nhiều cũng hiến thêm chi tiết về cuộc đời nhân vật. 1 Nội dung chủ yếu của nghiên cứu này đã được công bố bằng Pháp văn
