Mục đích của bài viết này là: Cố gắng đi sâu miêu tả không tách rời với lí giải và xác định bản chất của hệ thống danh xưng trong hàng xuất gia Phật giáo; phân tích các yếu tố nghĩa tôn ti, giới tính, Phật pháp để lý giải về cơ cấu của hệ thống danh xưng đặc biệt này; thử đối chiếu với hệ thống danh từ thân tộc Việt để thấy sự tương đồng giữa hai hệ thống - và đây cũng là minh chứng cho tính độc đáo của Phật giáo - một tôn giáo thế giới nhưng cũng là tôn giáo dân tộc. | UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES HUMANITIES AND EDUCATION 2011 NGỮ NGHĨA CỦA DANH XƯNG TRONG HÀNG XUẤT GIA PHẬT GIÁO Trương Thị Diễm Thích Thông Huệ TÓM TẮT Phật giáo là một tôn giáo lớn có mặt rất sớm ở Việt Nam và đồng hành cùng dân tộc. Nghiên cứu danh xưng trong hàng xuất gia Phật giáo là tìm hiểu vốn từ ngữ đặc biệt của văn hóa Phật giáo nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung. Sự hòa quyện giữa đạo và đời đã hắt bóng vào trong vốn từ ngữ độc đáo này. Bằng thao tác phân tích nghĩa tố chúng tôi đi sâu vào phân tích nội dung ngữ nghĩa của hệ thống danh xưng trong hàng xuất gia Phật giáo dưới góc nhìn ngôn ngữ học và văn hóa học. Cụ thể chúng tôi khảo sát hai tiểu hệ thống danh xưng này trên bình diện chức danh Phật giáo và trên bình diện tông phái. 1. Đặt vấn đề Mục đích của bài viết này là cố gắng đi sâu miêu tả không tách rời với lí giải và xác định bản chất của hệ thống danh xưng trong hàng xuất gia Phật giáo phân tích các yếu tố nghĩa tôn ti giới tính Phật pháp để lý giải về cơ cấu của hệ thống danh xưng đặc biệt này thử đối chiếu với hệ thống danh từ thân tộc Việt để thấy sự tương đồng giữa hai hệ thống - và đây cũng là minh chứng cho tính độc đáo của Phật giáo - một tôn giáo thế giới nhưng cũng là tôn giáo dân tộc. 2. Giải quyết vấn đề Theo lý thuyết hệ thống ngôn ngữ nội dung ngữ nghĩa của mỗi từ chỉ được xác định trên cơ sở xem xét quan hệ ngữ nghĩa giữa từ đó với những từ khác trong nhóm. Mà thực chất các từ có quan hệ với nhau là do những nét nghĩa nghĩa tố của chúng có quan hệ với nhau. Nhờ sự phân tích nghĩa tố mà các quan hệ ngữ nghĩa sẽ hiện ra rõ ràng được giải thích dễ dàng hơn. Vì vậy chúng tôi chọn thao tác phân tích nghĩa tố để chỉ ra cơ chế nghĩa của danh xưng trong hàng xuất gia Phật giáo. Theo Đỗ Hữu Châu nét nghĩa nhất thiết phải đồng
