Bài viết đưa ra chứng minh cho một số định lý cơ bản về hàm dẫn xuất của đại lượng ngẫu nhiên nhận các giá trị nguyên, không âm. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết hơn nội dung nghiên cứu. | TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ MỘT SỐ TÍNH CHẤT CƠ ẢN CỦA HÀM DẪN XUẤT Nguyễn Mạnh Hùng1 TÓM TẮT Bài báo đưa ra chứng minh cho một số định lý cơ bản về hàm dẫn xuất của đại lượng ngẫu nhiên nhận các giá trị nguyên không âm. Từ khóa Hàm dẫn uất đại lượng ngẫu nhiên nguyên không âm. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Chúng ta đều biết mỗi phân phối xác suất đều đƣợc xác định một cách duy nhất bởi một hàm đặc trƣng t E eitX . Tuy nhiên việc nghiên cứu các hàm đặc trƣng nói chung phức tạp và đòi hỏi vận dụng lý thuyết hàm biến phức. Đối với các đại lƣợng ngẫu nhiên nhận giá trị nguyên không âm có một cách khác đơn giản hơn để nghiên cứu phân phối xác suất đó là nghiên cứu thông qua những hàm biến thực dạng đa thức hoặc chuỗi gọi là các hàm dẫn xuất. Trong bài báo này chúng tôi chứng minh các tính chất cơ bản của hàm dẫn xuất mà trong tài liệu 1 không trình bày hoặc trình bày chƣa cụ thể. 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Định nghĩa . 1 Cho đại lƣợng ngẫu nhiên X nhận các giá trị nguyên không âm với P X i pi i 0 1 2 . . Hàm số f s Es X pi si đƣợc gọi là i 0 hàm dẫn xuất của đại lƣợng ngẫu nhiên X . Nhận xét . Nếu f s là hdx của đại lƣợng ngẫu nhiên X thì f eit là hàm đặc trƣng của nó. Ví dụ . Cho đại lƣợng ngẫu nhiên X có phân bố xác suất nhƣ sau X 0 1 2 3 4 5 P 0 1 0 15 0 25 0 2 0 1 0 2 Theo định nghĩa hàm dẫn xuất của X là f s Es X 0 1 0 15s 0 25 s 2 0 2 s3 0 1 s 4 0 2s5 . Ví dụ . 2 Cho đại lƣợng ngẫu nhiên X có phân phối xác suất nhị thức với tham số n p . Theo định nghĩa hàm dẫn xuất của X là n n f s Es X Cni pi q n i si Cni ps q n i . i i 0 i 0 1 Khoa Khoa học Tự nhiên Trường Đại học Hồng Đức 114 TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ Biểu thức cuối cùng chính là khai triển nhị thức Newton ps q . n Vậy hàm dẫn xuất của đại lƣợng ngẫu nhiên có phân phối nhị thức với tham số n p là f s ps q . n Ví dụ . Cho đại lƣợng ngẫu nhiên X có phân phối xác suất Poisson với tham số 0 . Theo định nghĩa hàm dẫn xuất của X là i e i s e i f s Es s e
