Bài viết Mô hình hai loài cạnh tranh trong hai thang thời gian có tính đến yếu tố không gian xây dựng một mô hình hai loài cạnh tranh trong hai thang thời gian và có tính đến yếu tố không gian. Dáng điệu tiệm cận của mô hình này được nghiên cứu thông qua dáng điệu tiệm cận của hệ rút gọn. Một số kết quả chạy số được trình bày để minh hoạ cho kết quả. | Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2017. ISBN 978-604-82-2274-1 MÔ HÌNH HAI LOÀI CẠNH TRANH TRONG HAI THANG THỜI GIAN CÓ TÍNH ĐẾN YẾU TỐ KHÔNG GIAN Bùi Thị Thu Cúc Nguyễn Ngọc Doanh Trường Đại học Thuỷ lợi email cucbt@ 1. GIỚI THIỆU CHUNG trong cạnh tranh 2 . Kết quả này được kiểm Mô hình hai loài cạnh tranh cổ điển được chứng trong rất nhiều thí nghiệm và quan sát đề xuất đầu tiên bởi hai nhà nghiên cứu còn được gọi là nguyên lý cạnh tranh loại trừ. Lotka và Volterra những năm đầu thế kỷ 20 Tuy nhiên rất nhiều thí nghiệm chỉ ra rằng 2 . Mô hình này là mô hình tất định thời hai loài thậm chí nhiều loài cạnh tranh vẫn gian liên tục không tính đến yếu tố không cùng tồn tại mặc dù cạnh tranh bên ngoài gian và được biểu diễn bởi hai phương trình mạnh hơn cạnh tranh nội tại trong loài 6 . vi phân thường dưới đây Để đưa ra giải thích cho hiện tượng này có dN1 rất nhiều nghiên cứu xem xét ảnh hưởng của N N r1 N1 1 1 b12 2 yếu tố không gian và di cư khuếch tán của dt K K1 1 1 các loài lên sự cùng tồn tại của các loài này dN 2 r N 1 N 2 b N1 trong quần thể quần xã 1 3 5 . Không gian 2 2 dt K 2 trong các nghiên cứu này có thể là rời rạc 21 K2 trong đó N i t i 1 2 là mật độ của loài i tại hoặc liên tục. Các nghiên cứu về không gian rời rạc dẫn đến các hệ phương trình vi phân thời điểm t ri i 1 2 là tham số mô tả tỷ lệ thường mô tả i quá trình di cư giữa các phát triển của loài i K i i 1 2 là sức chứa vùng và ii quá trình tương tác giữa các loài môi trường tương ứng với loài i b12 tương tại địa phương các vùng 1 3 . Các nghiên ứng b21 là hệ số cạnh tranh ứng với ảnh cứu về không gian liên tục dẫn đến phương hưởng của loài 2 lên loài 1 tương ứng của trình vi phân đạo hàm riêng mô tả i quá loài 1 lên loài 2 . Các tham số của mô hình trình khuếch tán trong không gian và ii quá đều là các tham số thực và dương. trình tương tác giữa các loài. Hai quá trình Sử dụng phép đổi biến sau đây để giảm bớt này có thể diễn ra trong cùng thang thời gian số tham số trong mô
