Khi thành thục tốt, cá cái thuộc các loài như: cá mè, cá chép có bụng to, hơi ỏng, thành bụng mỏng, vùng chung quanh lỗ sinh dục màu hồng tươi, cương phồng. Riêng cá Trắm là loài phàm ăn và ăn nhiều, mới nhìn và sờ mó bên ngoài, một cá cái ăn no có thể cho cảm giác là có bụng đầy trứng. | Phương pháp chọn cá thành thục và tỷ lệ đực cái khi kích thích sinh sản Khi thành thục tốt, cá cái thuộc các loài như: cá mè, cá chép có bụng to, hơi ỏng, thành bụng mỏng, vùng chung quanh lỗ sinh dục màu hồng tươi, cương phồng. Riêng cá Trắm là loài phàm ăn và ăn nhiều, mới nhìn và sờ mó bên ngoài, một cá cái ăn no có thể cho cảm giác là có bụng đầy trứng. Vì thế cá Trắm chỉ nên được đánh bắt để chọn cho đẻ sau hai ngày đã ngưng cho ăn. Cá Trôi và các loài Chép Ấn Độ có sức sinh sản thấp nên không có bụng mềm và to như các loài cá Chép. Chỉ phần dưới bụng là tương đối phình to và mềm. Cá cái những loài khác khi thành thục, ngoài đặt điểm phần chung quanh lỗ sinh dục màu hồng và hơi cương,không có những đặc điểm ngoại hình khác nổi bật để có thể được chọn một cách chắc chắn. Trong những trường hợp như thế người ta phải cậy đến một thủ thuật gọi là thăm trứng. Dụng cụ thăm trứng là một cái ống bằng kim loại không rỉ, dài chừng 15 – 20cm, đường kính ngoài 2,5 – 3mm(tương tự ống mực bút bi). Phần đầu ống thăm trứng được bịt kín, cách đầu ống chừng 2mm, trên một đoạn chừng 1,5cm ống được mài theo chiều dọc chỉ còn một nửa. Đoạn này có hình máng chính là nơi lấy và chứa trứng khi người ta đút ống thăm qua lỗ sinh dục vào buồng trứng và xoay một vòng chừng 1800. Hình : Cá thành thục tốt có trên 60% noãn bào với túi mầm(nhân noãn bào) lệch tâm. Trứng của cá đã thành thục phải có những đặc điểm sau: có đường kính đều nhau và đạt kích thước tối đa hoặc gần tối đa đặc trưng cho loài và loại thể trọng, hơi trong và rời. Tuy nhiên chỉ tiêu quan trọng nhất của sự thành thục được xác định là đa số trứng được quan sát (60%) có túi mầm (nhân noãn bào) lệch tâm (hình 1). Để tiện quan sát điều này người ta ngâm trứng trong dung dịch có tác dụng làm trong noãn hoàng và giữ đục túi mầm. Một trong những dung dịch như thế có tên gọi là EPA 631 gồm cồn 960 (Ethanol), phormalin đậm đặc và acid acetic nguyên chất. Tỷ lệ về thể tích của 3 chất này tương ứng bằng 6: 3:1. Sau khi ngâm trong dung dịch EPA 631 vài phút, trứng trở nên trong suốt có nhân đục rất dễ quan sát và đánh giá. Đối với những kỹ thuật viên cho cá đẻ có kinh nghiệm thì việc thăm trứng là rất được hạn chế và thường chỉ được tiến hành vào đầu vụ sinh sản. Cần giảm đến mức tối thiểu sự tiếp xúc với cá bố mẹ, nhất là tiếp xúc bên ngoài môi trường nước để tránh stress cho cá. Stress có thể dẫn đến phản ứng chín và rụng trứng không thuận lợi và cho kết quả sinh sản nhân tạo thấp.
