Theo Giáo sư Lois Mai Chan, “TĐĐM là những từ ngữ được dùng để biểu thị cho nội dung tài liệu của thư viện.” Mức độ hiệu quả của hệ thống TĐĐM phụ thuộc vào việc chọn lựa từ ngữ để hình thành nên các đề mục. Để đạt hiệu quả cao trong vai trò làm công cụ tra cứu thông tin, thì phải có sự khớp nối hoàn hảo giữa những từ ngữ mà bạn đọc dùng để tra cứu và những TĐĐM được trình bày trong hệ thống mục lục của thư viện hay trong một cơ sở. | BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008 XÂY DỰNG TỪ ĐIỂN TIÊU ĐỀ ĐỀ MỤC TRỰC TUYẾN ThS. TRẦN NGUYÊN THANH TRÚC 1 Ở Việt Nam có một công tác nghiệp vụ được gọi là “Mô tả nội dung” được biết là để xử lý nội dung tài liệu bằng cách mã hóa theo khung phân loại và dùng ngôn ngữ tự nhiên tức là từ khóa để định chủ đề. Bất cập của việc xử lý bằng từ khóa như thế nào thì có lẽ ai trong nghề cũng biết hay sẽ được nhắc tới ở những bài tham luận khác, tôi không nhắc đến trong bài viết của mình nữa. Trong khi đó có bao nhiêu thư viện Việt Nam đã xử lý nội dung bằng Khung Tiêu đề đề mục (TĐĐM), chắc là đếm trên đầu một bàn tay. Có bao nhiêu cán bộ thư viện được đào tạo thực thụ để sử dụng khung TĐĐM thành thạo, chắc chưa quá 10 ngón tay. Có bao nhiêu thư viện xây dựng mục lục đề mục chỉ toàn là những TĐĐM, 1 hay 2? Đó là bức tranh chung hiện nay của chúng ta. 1. Khái niệm tiêu đề đề mục Theo Giáo sư Lois Mai Chan, “TĐĐM là những từ ngữ được dùng để biểu thị cho nội dung tài liệu của thư viện.” Mức độ hiệu quả của hệ thống TĐĐM phụ thuộc vào việc chọn lựa từ ngữ để hình thành nên các đề mục. Để đạt hiệu quả cao trong vai trò làm công cụ tra cứu thông tin, thì phải có sự khớp nối hoàn hảo giữa những từ ngữ mà bạn đọc dùng để tra cứu và những TĐĐM được trình bày trong hệ thống mục lục của thư viện hay trong một cơ sở dữ liệu. Việc xây dựng và phát triển các khung TĐĐM thường được bắt đầu từ việc các thư viện cỡ lớn tích lũy các TĐĐM đến một giai đoạn nào đó với số lượng lớn vừa đủ, sẽ tiến hành trích xuất, củng cố, hiệu đính và xây dựng cấu trúc làm thành một bảng tra TĐĐM theo trật tự chữ cái để nhằm mục đích kiểm soát từ ngữ khi xử lý nội dung tài liệu cho thống nhất về mọi mặt từ vựng, cấu trúc, hay ngữ nghĩa. Hiện nay có những khung TĐĐM chuẩn như LCSH (Library of Congress Subject Headings) của Thư viện Quốc hội Mỹ, Sears List (Sears List of Subject Headings), MeSH (Medical Subject Headings) dùng cho ngành Y. 2. Vai trò của TĐĐM trong hoạt động thông tin thư viện
