Bài viết phân tích tư tưởng của Arixtốt về cộng đồng chính trị - một khái niệm được coi là khởi thuỷ của khái niệm xã hội công dân / . | Chúng ta thấy rằng, trong khi cộng đồng chính trị của Arixtốt là một chỉnh thể hữu cơ bao trùm lên các khía cạnh văn hóa, chính trị, xã hội và tôn giáo của cuộc sống của công dân Hy Lạp cổ đại nhưng loại trừ hoạt động kinh tế vốn bị coi là lĩnh vực tư giới hạn trong đời sống sinh hoạt của gia đình thì, theo quan niệm của Hêghen, cùng với sự phát triển của lịch sử, hoạt động kinh tế đã mở rộng ra rất nhiều. Đặc biệt, cùng với sự ra đời và phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, hoạt động kinh tế đã đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống chính trị xã hội của xã hội phương Tây. Cộng đồng chính trị có thể được coi là một xã hội của các công dân Hy Lạp, nơi mà hầu như không có sự phân biệt giữa “nhà nước” và “xã hội” đã dần dần phân hóa rạch ròi thành các lĩnh vực riêng rẽ. Xã hội dân sự ra đời đánh dấu sự mở rộng của hoạt động kinh tế và của sự phân tầng xã hội, đặc biệt là sự xuất hiện của giai cấp tư sản, kinh tế không còn là kinh tế gia đình nữa mà trở thành “kinh tế chính trị”. Trong quan niệm của Hêghen, mối liên hệ giữa gia đình và nhà nước được trung giới qua sự xuất hiện của xã hội dân sự trong tiến trình hiện thực hóa của tự do. Xã hội dân sự không chỉ giới hạn trong mọi hoạt động kinh tế của các cá nhân, mà còn là lĩnh vực để bước đầu đảm bảo quyền tự do của cá nhân và góp phần quan trọng trong việc giáo dục và hình thành nên nhân cách của con người, là giai đoạn quan trọng góp phần chuẩn bị cho sự hiện thực hóa của tự do trong sự phát triển của nhà nước. Mặc dù quan niệm của Hêghen về tự do cũng như vai trò của xã hội dân sự và nhà nước mang tính duy tâm, nhưng những luận điểm của ông về xã hội dân sự đã đóng vai trò nhất định trong sự hình thành tư tưởng của và về xã hội dân sự, về vai trò của nhà nước và quan niệm duy vật về sự phát triển của lịch sử.
