Công thức chung của tư bản là T - H - T nghĩa là người ta ném vào trong lưu thông một lượng giá trị để rút từ trong lưu thông ra một lượng giá trị lớn hơn. Quá trình sản sinh ra lượng giá trị lớn hơn ấy, chính là sản xuất tư bản chủ nghĩa; quá trình thực hiện lượng giá trị lớn hơn ấy, chính là lưu thông của tư bản. Nhà tư bản sản xuất hàng hóa không phải vì bản thân hàng hóa, cũng không phải vì giá trị sử dụng của hàng hóa hay. | Khi ngêi ta biÕt tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vµ lîng cña nã råi, th× tû suÊt lîi nhuËn kh«ng biÓu thÞ mét c¸i g× kh¸c ngoµi c¸i thùc tÕ cña nã, tøc lµ biÓu thÞ mét thø thíc kh¸c dïng ®Ó ®o lêng gi¸ trÞ thÆng d, ®o gi¸ trÞ thÆng d b»ng gi¸ trÞ cña toµn bé t b¶n, chø kh«ng ph¶i b»ng gi¸ trÞ cña c¸i bé phËn t b¶n do ®îc ®æi víi lao ®éng mµ trùc tiÕp sinh ra gi¸ trÞ thÆng d. Nhng trong thùc tÕ (nghÜa lµ trong c¸i thÕ giíi c¸c hiÖn tîng), t×nh h×nh ®· diÔn ra ngîc l¹i. Ngêi ta biÕt gi¸ trÞ thÆng d lµ bao nhiªu, nhng biÕt nã díi h×nh th¸i lµ sè d«i ra cña gi¸ b¸n hµng hãa so víi chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng hãa; cßn phÇn d«i ra Êy do ®©u mµ cã th× vÉn lµ mét ®iÒu bÝ Èn: do bãc lét lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, do lõa bÞp nh÷ng ngêi mua, trong qu¸ tr×nh lu th«ng, hay lµ do c¶ hai viÖc ®ã? Ngoµi ra, ngêi ta cßn biÕt tû sè gi÷a sè d«i ra Êy vµ gi¸ trÞ cña toµn bé t b¶n, tøc lµ tû suÊt lîi nhuËn. ViÖc tÝnh to¸n sè d«i ra Êy cña gi¸ b¸n ngoµi chi phÝ s¶n xuÊt, ®em so víi toµn bé t b¶n ®· øng ra, lµ rÊt quan träng vµ rÊt tù nhiªn, v× nhê thÕ ngêi ta thùc sù cã thÓ t×m ra ®îc con sè chØ râ c¸i tû lÖ theo ®ã tæng t b¶n ®· ®îc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ, hay c¸i møc ®é t¨ng thªm gi¸ trÞ cña t b¶n. Do ®ã, nÕu xuÊt ph¸t tõ tû suÊt lîi nhuËn Êy, ngêi ta tuyÖt ®èi kh«ng thÓ tÝnh ®îc c¸i tû lÖ ®Æc biÖt gi÷a sè d«i ra vµ bé phËn t b¶n ®· chi cho tiÒn c«ng. Trong mét ch¬ng sau, chóng ta sÏ thÊy Man-tót ®· lµm mét trß ¶o thuËt buån cêi ®Õn nh thÕ nµo, khi «ng ta muèn dïng con ®êng Êy ®Ó t×m hiÓu c¸i bÝ mËt cña gi¸ trÞ thÆng d vµ quan hÖ riªng cña nã víi bé phËn kh¶ biÕn cña t b¶n
