Tổng số lợi nhuận là bằng tổng số giá trị thặng dư nhờ có tư bản ấy mà đã được sản xuất ra trong một thời kỳ lưu thông nhất định. Vậy bây giờ, chúng ta hãy tạm thời không nói đến sự việc này là: một mặt, giá trị thặng dư đó phân ra thành các hình thái phái sinh: lợi tức của tư bản, địa tô, thuế,. | Nhng nÕu chóng ta g¹t gi¶ thiÕt cho r»ng tiÒn c«ng vÉn y nguyªn nh cò, vµ nÕu chóng ta gi¶i thÝch r»ng së dÜ t b¶n kh¶ biÕn t¨ng lªn tõ 20 thµnh 30 lµ v× tiÒn c«ng ®· t¨ng gÊp rìi, th× ®Êy l¹i lµ mét trêng hîp hoµn toµn kh¸c. Mét sè lîng c«ng nh©n nh cò - gi¶ thö lµ 20 - vÉn tiÕp tôc lao ®éng víi mét sè t liÖu s¶n xuÊt nh tríc kia hoÆc Ýt h¬n mét chót kh«ng ®¸ng kÓ. NÕu ngµy lao ®éng vÉn kh«ng thay ®æi, mêi giê ch¼ng h¹n, th× tæng s¶n phÈm - gi¸ trÞ còng kh«ng thay ®æi: giê ®©y còng nh tríc kia, nã vÉn lµ 30. Nhng 30 ®ã sÏ ®îc dïng tÊt c¶ ®Ó bï l¹i sè t b¶n kh¶ biÕn ®· øng tríc lµ 30; nh vËy gi¸ trÞ thÆng d sÏ kh«ng cã n÷a. Nhng chóng ta ®· gi¶ thiÕt lµ tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d vÉn y nguyªn kh«ng thay ®æi, tøc lµ vÉn = 50%, nh trong trêng hîp I. Muèn thÕ, chØ cã c¸ch lµ kÐo dµi thªm ngµy lao ®éng lªn gÊp rìi, t¨ng ngµy lao ®éng lªn thµnh 15 giê. Lóc ®ã, 20 c«ng nh©n trong 15 giê sÏ s¶n xuÊt ®îc mét tæng gi¸ trÞ lµ 45, vµ tÊt th¶y c¸c ®iÒu kiÖn cña gi¶ thiÕt ®Òu sÏ ®îc t«n träng:
