I. BẠCH HOẠ Sự xung đột giữa Á và Âu – Người Bồ Đào Nha – Người Y Pha Nho – Người Hoà Lan – Người Anh – Buôn bán thuốc phiện – Loạn Thái Bình thiên quốc – Trung Nhật chiến tranh – Tính qua phân Trung Hoa – Khai phóng môn hộ - Từ Hi thái hậu – Các cải cách của Quang Tự | Will Durant Lịch Sử Văn Minh Trung Hoa Dịch giả Nguyễn Hiến Lê CHƯƠNG V - CÁCH MẠNG VÀ PHỤC SINH I. BẠCH HOẠ Sự xung đột giữa Á và Âu - Người Bồ Đào Nha - Người Y Pha Nho - Người Hoà Lan - Người Anh - Buôn bán thuốc phiện - Loạn Thái Bình thiên quốc - Trung Nhật chiến tranh - Tính qua phân Trung Hoa - Khai phóng môn hộ - Từ Hi thái hậu - Các cải cách của Quang Tự - Quang Tự mất quyền - Bọn quyền phỉ - Bồi khoản Sức mạnh khốc liệt đó là sức mạnh của cách mạng kĩ nghệ. Châu Âu nhờ sự phát minh ra sức mạnh cơ giới và áp dụng nó vào sự chế tạo hết máy này đến máy khác bất tuyệt mà canh tân hùng cường lên có thể sản xuất được rẻ hơn các dân tộc còn dùng sức cánh tay con người trong kĩ nghệ chẳng bao lâu sản phẩm của họ dân chúng trong nước không tiêu thụ hết họ bắt buộc phải kiếm thị trường để bán chỗ còn thừa do đó họ không thể không bành trướng mà chiếm thế giới được và thế kỉ XIX thấy được sự xung đột giữa các nước văn minh cổ mệt mỏi của một châu Á ngưng trệ vì phương pháp sản xuất cũ bằng tay với những nước văn minh đã hồi xuân đầy nhuệ khí của một châu Âu kĩ nghệ hoá. Cuộc cách mạng thương mại ở thời Christophe Colomb đã mở đường cho cuộc cách mạng kĩ nghệ. Các cuộc thám hiểm thế giới đã tìm lại được những đất bị bỏ quên mở những đường thông thương mới phát lộ cho các nước văn minh cũ biết những sản phẩm mới và những tư tưởng của phương Tây. Ngay từ đầu thế kỉ XVI bọn giang hồ mạo hiểm Bồ Đào Nha sau khi định trú ở Ân Độ chiếm Malacca rồi đi bán đảo Mã Lai và tới Quảng Châu 1517 với những chiếc tàu đẹp đẽ và những khẩu đại bác ghê gớm của họ. Tàn bạo không thừa nhận một pháp luật nào cả coi tất cả các dân tộc phương Tây 1 như những con mồi ngon họ quả là bọn ăn cướp và thổ dân coi họ là bọn ăn cướp. Mới đầu các đại diện của họ bị nhốt khám đề nghị thương mại của họ bị từ chối và các cơ sở kiến thiết của họ cứ lâu lâu lại bị tàn phá vì người Trung Hoa vừa sợ vừa tức giận về thái độ hành vi của họ. Nhưng họ cũng giúp Trung Hoa diệt được các bọn ăn cướp khác nên .
