Will Durant Lịch sử văn minh Ấn Độ Người dịch: Nguyễn Hiến Lê CHƯƠNG III TỪ ALEXANDRE TỚI AURENG-ZEB I. CHANDRAGUPTA Vua Alexandre vô Ấn Độ - Nhà giải phóng: Chandragupta – Dân chúng – Đại học Taxila – Cung điện | Will Durant Lịch sử văn minh Ấn Độ Người dịch Nguyễn Hiến Lê CHƯƠNG III - TỪ ALEXANDRE TỚI AURENG-ZEB I. CHANDRAGUPTA Vua Alexandre vô Ân Độ - Nhà giải phóng Chandragupta - Dân chúng - Đại học Taxila - Cung điện - Một ngày của một ông vua - Một Machiavel thời cổ -Tổ chức hành chánh - Luật pháp - Y tế - Giao thông và chuyên chở đường sá - Cơ quan hành chánh ở các thành thị Năm 327 trước Công nguyên Đại đế Hi Lạp Alexandre mới chiếm xong Ba Tư xua quân qua đèo Hindoukouch tiến vô Ân Độ. Trong một năm ông xông pha trong các tiểu quốc trù phú ở Tây Bắc trước kia thuộc đế quốc Ba Tư tới đâu cũng bắt dân chúng cung cấp lương thực cho đại quân của ông và đóng thuế cho ông. Đầu năm -326 ông vượt sông Indus vừa đánh vừa tiến từ từ xuống phương Nam và phương Đông qua các xứ Taxila và Rawalpindi. Ông gặp và đánh tan đạo quân của vua Porus gồm bộ binh kị binh 300 chiến xa và 200 thớt voi giết quân của Porus. Porus đã anh dũng chiến đấu tới cùng cho nên khi ông ta đầu hàng Alexandre vừa phục sự can đảm vừa khen vóc dáng to lớn tướng mạo đường đường lẫm liệt của ông hỏi ông muốn được đối xử ra sao. Vua Porus đáp Alexandre ông nên đãi tôi vào hàng quân vương . Alexandre đáp Đành rồi đó là chuyện của tôi nhưng ông cho tôi biết ông muốn gì hơn cả . Porus bảo Alexandre hỏi như vậy là đủ cho mình mãn nguyện rồi không đòi gì nữa. Lời đáp đó làm cho Alexandre thích chí và Alexandre cho Porus làm vua trọn phần Ân Độ mà ông mới chiếm được. Từ đó Porus phải lệ thuộc xứ Macédoine tổ quốc của Alexandre nhưng là đồng minh trung tín và cương nghị. Alexandre muốn tới biển đông - tức vịnh Bengale - nhưng quân sĩ không chịu tiến thêm nữa. Thuyết phục rồi giận dỗi cũng vô hiệu ông đành phải nhượng bộ kéo đoàn quân kiệt quệ trở về mới đầu dọc theo bờ sông Hydaspe rồi theo bờ biển ngược lên Gédrosie và Béloutchistan. Trong cuộc lui binh đó ông qua nhiều miền có những bộ lạc bất qui phục và gần như ngày nào quân đội của ông cũng phải chiến đấu. Sau hai mươi tháng rút quân như vậy
