Will Durant Lịch sử văn minh Ấn Độ Người dịch: Nguyễn Hiến Lê CHƯƠNG IX (B) V. PHONG TRÀO QUỐC GIA Các sinh viên Âu hoá – Thần linh hoàn tục – Quốc dân hội nghị. Năm 1923 có trên ngàn người Ấn du học ở Anh; | Will Durant Lịch sử văn minh Ân Độ Người dịch Nguyễn Hiến Lê CHƯƠNG IX B V. PHONG TRÀO QUỐC GIA Các sinh viên Âu hoá - Thần linh hoàn tục - Quốc dân hội nghị Năm 1923 có trên ngàn người Ân du học ở Anh có thể đoán phỏng chừng rằng ở Mĩ số sinh viên Ân cũng xấp xỉ như vậy và rải rác khắp các nước khác cũng có một số tương đương. Họ lấy làm ngạc nhiên rằng công dân mạt hạng ở Tây Âu và Mĩ cũng có được đủ các quyền lợi họ học về các cuộc cách mạng Pháp và Mĩ vùi đầu đọc các sách viết về các cuộc cải cách và cả các cuộc nổi loạn nữa họ say mê nghiên cứu bản Tuyên ngôn nhân quyền bản Tuyên ngôn độc lập của Huê kì và Hiến pháp Huê kì họ trở về nước truyền bá những ý tưởng dân chủ và tự do mà họ quí như lời trong Thánh kinh. Những ý tưởng đó được hoan nghênh nhiệt liệt nhờ những tấn bộ của phương Tây về kĩ nghệ và khoa học nhờ sự thắng trân của Đồng minh trong thế chiến thứ nhất chẳng bao lâu mỗi sinh viên ở ngoại quốc về đó đều cho tiếng tự do là lời hô hào xung phong. Người Ân hấp thụ tinh thần tự do trong các trường học Anh và Mĩ. Những sinh viên phương Đông sống ở phương Tây đó chẳng phải chỉ chấp nhận một lí tưởng chính trị nào đó mà thôi họ còn mất cả tín ngưỡng tôn giáo nữa. Trong đời sống một cá nhân cũng như trong lịch sử một dân tộc hai sự tiến hoá đó thường đi đôi với nhau. Bọn thanh niên đó khi mới đặt chân lên châu Âu còn rất kính tín còn thờ phụng các thần Krishna Shiva Vichnou Kali Rama. nhưng rồi tiếp xúc với khoa học các tín ngưỡng cổ truyền của họ sụp đổ hết ráo. Tín ngưỡng tôn giáo đó là linh hồn của dân tộc bọn người Ấn Âu hoá không còn tín ngưỡng nữa nay trở về nước vừa buồn rầu vừa mất hết ảo tưởng đối với họ thì các thần linh đã chết và rớt từ trên trời xuống 1 . Như vậy thì làm sao một thế giới không tưởng chẳng thay thế giới thần linh quan niệm dân chủ chẳng thay quan niệm Niết Bàn thần Tự Do chẳng tiếm ngôi Thượng Đế Phong trào tư tưởng mới đã xảy ra ở châu Âu giữa thế kỉ XVIII bây giờ đang diễn lại ở phương Đông. Tuy nhiên các tư tưởng mới đó .
