Khái niệm nhiệt còn khó định nghĩa hơn. Một lý thuyết cổ, được bảo vệ bởi Antoine Lavoisier, cho rằng nhiệt là một dịch thể đặc biệt (không màu sắc, không khối lượng), gọi là chất nhiệt, chảy từ vật này sang vật khác. Một vật càng chứa nhiều chất nhiệt thì nó càng nóng. Thuyết này sai ở chỗ chất nhiệt không thể đồng nhất với một đại lượng vật lý được bảo toàn. Về sau, nhiệt động học đã làm rõ nghĩa cho khái niệm nhiệt lượng trao đổi | Nd O ơ nvơ . Sau đó tổng số va chạm xẩy ra trong thể tích dv chứa NdV bia trong một đơn vị thời gian được viết NdNdV nNvơdV và về trung bình một hạt chuyển động sẽ chịu nNvơdV __ ._. Mc --- Nvơ va chạm trong một đơn vị thời gian. ndV Hệ thức chúng ta vừa thiết lập cho phép xác định bằng thực nghiệm tiết diện hiệu dụng. Số va chạm trung bình Nc mà một hạt khuếch tán chịu trong một đơn vị thời gian bằng số bia ở trong một hình trụ dài 1Ì1 V quãng đường đi qua bởi hạt chuyển động trong một đơn vị thời gian và có tiết diện ơ nghĩa là Nc Nvơ hình 11 . Mẩu các quả cầu cứng Việc xác định tiết diện hiệu dụng của va chạm rõ ràng phụ thuộc bản chất tương tác giữa các hạt khuếch tán và các hạt của môi trường và trong trường hợp tổng quát là khá phức tạp. Chúng ta giới thiệu ở đây một phép tính tiết diện hiệu dụng bằng cách sử dụng một mẫu rất đơn giản gọi là mẫu các quả cầu cứng mẫu này cho ta hiểu tốt hơn khái niệm tiết diện hiệu dụng. Coi hạt khuếch tán và hạt bia giống hai quả cầu rắn bán kính tương ứng là r và R. Hạt chuyển động sẽ va chạm vào hạt bia nêu quỹ đạo của tàm của nó đi qua một khoảng cách nhỏ hơn hay bằng khoảng cách r R tính từ tâm bia nghĩa là nếu tâm hạt khuếch tán đi qua đĩa E có tâm ở tâm bia và có bán kính r R hình 12 . Tiếp đó số hạt chuyển động Nd va chạm vào bia trong một đơn vị thời gian bằng số hạt đi qua đĩa E trong một đơn vị thời gian nghĩa là Nd M R r 2 Tù đó suy ra ơ 7t R r 2 Chú ý Đại lượng d R r là khoảng cách mà sau khoảng cách N n đó các hạt không tương tác với nhau nữa. Nó được gọi là tầm tương tác. Khái niệm nảy được tổng quát hoá cho các dạng tương tác khác. Như vậy trong vật lí hạt nhân ở dó các tương tác mạnh có tầm tương tác cỡ icr m các tiết diện hiệu dụng vào cỡ 10 30m2 điêu này giải thích việc sử dụng harn như là một đơn vị. đĩa z bán kính R r hạt chuyển động Hình 12. Mỉu các quả cẩu cứng ơ 7t R 2 4p dụng 5 Một chùm natron dan nèÍHí CII Ò 11 g dộ ỉf hiên diễn sô natron qua một diện tích do ll vị vuông góc vói chàm .
