Phần II-XIX trình bày về Các cây thuốc và vị thuốc ngủ, an thần, trấn kinh. Bài giảng Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam do Giáo sư Tiến sĩ Đỗ Tấn Lợi chủ biên. Nhà xuất bản Y học năm 2004. Tài liệu dành cho sinh viên ngành Y, chuyên ngành Y học cổ truyền tham khảo học tập mở mang kiến thức. | XIX. CÁC CÂY THUỐC VẬ VỊ THUỐC NGỦ AN THẦN TRẤN KINH BÌNH VÔI Còn gọi ì à củ một củ mối trôn ngải tượng tử nhiên cà tom Thổ . Tên khoa học Stephania rotunda Loưr. Stephơnia gỉabra Roxb. Miers. Thuộc họ Tiết dẽ Menispermaceae. Bình vôi hay củ bình vồi Tuber Stephaniae rotundae là phần thân phình ra thành củ của cây bình vôi Stephanìa rotunda Lour. Cây củ bình vôi cho ta các vị thuốc 1. Thân củ Tuber Stephaniae rotundae thái mỏng phơi hay sấy khô. 2. Các hoạt chất chủ yếu là chất rotundin. Trước đây có người gọi nhầm cây này là hà thủ ổ cho nên thuốc rotundin chẽ từ củ bình vôi có người lại đạt tên ìà thuốc an thần hà thủ ồ . Cần tránh nhầm lẫn với cây hà thủ ô xem vị này . A. Mô tả cây Cây củ bình vôi là một loại cây mọc leo phần dưới thân phát triển thành củ to bám vào núi đá có củ rất to nấng tới hơn 20kg. Da thân củ màu nâu đen xù xì giống như hòn đá hình dáng thay đổi tuỳ theo nơi củ phát triển. Nếu mọc ở đất thì củ nhỏ hơn. Có người gọi là củ gà ấp . Hiện nay có người cho cây củ gà ấp là cây củ bình vôi mọc ở núi đất. Có người lại cho là cây Hình 607. Cây bình vôi - Stephania rotunda củ gà ấp và cây củ bình vôi là hai cây thuộc hai loài khác hẩn nhau cần chú ý kiểm tra lại . Từ thân củ mọc lên nhũng thân màu xanh nhỏ mềm. Lá hình khiên mọc so le hình bầu dục hay hình tim hoặc tròn đường kính 8-9cm cuống lá dài 5-8cm. Hoa nhỏ mọc thành tán. Hoa đực cái khác 779 gốc. Hoa cái có cuống tán ngắn còn hoa đục có cuống tán dài. Quả chín hình cầu màu đỏ tươi trong chứa một hạt hình móng ngựa Hình 607 Hm 39 1 . B. Phân bố thu hái và chế biến Cây củ bình vôi thường ưa mọc ớ nhũng vùng có núi đá tại các tỉnh Hà Tây Hoà Bình Hà Giang Tuyên Quang Nam Định Hà Nam Ninh Bình Cao Bằng Lạng Sơn Thanh Hoá . . Nơi cao lạnh như Sapa Lào Cai cũng có. Tại những vùng núi đất có một cầy hình dáng rất giống nhưng cú nhỏ thường chỉ bằng quả trứng vịt gọi là cây cú gà ấp. Không rõ có phải là cây cú bình vôi mọc ớ những nơi núi đất hay không. Hiện chưa có dịp kiểm tra lại. Củ bình vôi có
