Đế thiên đế thích Chương sáu ANGKOR VAT (CHÙA MÀ LÀ ĐÔ THỊ) VÀI CẢM TƯỞNG CỦA TÔI VỀ KIẾN TRÚC CAO MIÊN Những sách chỉ dẫn mà tôi đã đọc như cuốn Angkor của Groslier, bộ Guides của Marchall, cuốn Guide của Grolier (*) đều tả tỉ mỉ kiến trúc những đền Đế Thiên Đế Thích, nhưng không cuốn nào cho tôi biết đại cương về sự tiến hoá hoặc biến chuyển của khoa kiến trúc đó, vạch cho tôi những giai đoạn mà nhà kiến trúc Cao Miên đã qua để đi tới giai đoạn Angkor Vat, phân tích đặc. | Đế thiên đế thích Chương sáu ANGKOR VAT CHÙA MÀ LÀ ĐÔ THỊ VÀI CẢM TƯỞNG CỦA TÔI VỀ KIẾN TRÚC CAO MIÊN Những sách chỉ dẫn mà tôi đã đọc như cuốn Angkor của Groslier bộ Guides của Marchall cuốn Guide của Grolier đều tả tỉ mỉ kiến trúc những đền Đế Thiên Đế Thích nhưng không cuốn nào cho tôi biết đại cương về sự tiến hoá hoặc biến chuyển của khoa kiến trúc đó vạch cho tôi những giai đoạn mà nhà kiến trúc Cao Miên đã qua để đi tới giai đoạn Angkor Vat phân tích đặc điểm của từng giai đoạn. Chúng tôi không phải là nhà khảo cổ lại đi coi rất vội trong một ngày mà mới coi được mười hai đền nhận xét chắc chắn là có chỗ nông nổi nhưng cảm tưởng ra sao xin ghi lại dưới đây chẳng qua chỉ để gợi óc so sánh của độc giả biết đâu chẳng có vị tò mò tìm kiếm thêm mà hiểu rõ kiến trúc Cao Miên. Chúng tôi nhận thấy rằng những đền Đế Thiên Đế Thích cất theo bốn kiểu 1 Kiểu thứ nhất gồm những đền như Ta Prohm Banteai Kdei Ta Som Prak-khan đẹp nhất là đền Park khan . Những đền này có tường hay hào ở chung quanh. Nền thấp. Có hai lối đi thăm thẳm từ hai cửa đông và tây đưa vào có một dãy phòng ở giữa và nhiều dãy phòng đưa qua hai bên tả hữu. 2 Kiểu thứ nhì gồm những đền như Bakheng Ta Keo Prey Rup Mebon đông đẹp nhất là Prey Rup . Nền rất cao thường cất trên ngọn đồi có ba từng có bực thang đưa lên trên những từng đó có tháp càng lên số tháp càng ít tới ngọn chỉ còn một tháp. Kiểu này đẹp hơn kiểu trên tuy đền không rộng nhưng cao gom lại có vẻ uy nghi mạnh mẽ. Những đền cất theo kiểu thứ nhất phảng phất như đền của ta của Tàu còn những đền cất theo kiểu thứ nhì giống đền của Chàm. 3 Kiểu thứ ba gồm những đền như Phiméanakas Bapoun Bayon đẹp nhất là Bayon . Nền cũng cao nhưng không cất trên đỉnh núi. Có ba từng hai hay ba dãy hành lang đi suốt bốn mặt giữa hai hành lang có một khu sân hẹp. Tại góc hoặc giữa hành lang có tháp và ở giữa đền có một tháp cao lớn đẹp hơn cả. 4 Kiểu thứ tư là Angkor Vat tập thành ba kiểu trên. Cũng có tường hào chung quanh cũng có những lối thăm thẳm đưa vào
