Lòng yêu quê hương . Càng đau khổ thì càng quyến luyến với cố hương và gia đình . Trong lòng ái quốc có tất cả những xu hướng đoàn thể tôi kể ở trên , cho nên nó phát triển hơi chậm. Đối với trẻ thì nước là căn nhà nó ở, khu vườn nó chơi, là cha mẹ và bạn bè của nó. Tuy nước của nó nhỏ như vậy mà cũng được nó quyến luyến lắm. Khi nó càng lớn thì tình quyến luyến đó càng mạnh vì có thêm sức mạnh của tập quán vào | CHƯƠNG XVII LÒNG ÁI QUỐC I. Lòng yêu quê hương . Càng đau khổ thì càng quyến luyến với cố hương và gia đình . Trong lòng ái quốc có tất cả những xu hướng đoàn thể tôi kể ở trên cho nên nó phát triển hơi chậm. Đối với trẻ thì nước là căn nhà nó ở khu vườn nó chơi là cha mẹ và bạn bè của nó. Tuy nước của nó nhỏ như vậy mà cũng được nó quyến luyến lắm. Khi nó càng lớn thì tình quyến luyến đó càng mạnh vì có thêm sức mạnh của tập quán vào. Nó quen sống ở những nơi đó với những người đó cho nên nó rời không được và sau này không bao giờ quên được. Ai đi xa trở về mà không thấy như có một điệu nhạc ở trong lòng Những vật mà hồi xưa ta dửng dưng với nó nay thành những bạn cũ của ta cả. Chúng đều có một linh hồn trong đó có vướng linh hồn của ta. Một góc vườn một phiến đá một cành cây đều giữ được những kỷ niệm vui buồn những ước ao mơ mộng của ta. Mà hình như ta càng đau khổ thì càng quyến luyến với quê hương và gia đình. Những con chim sống ở những nơi trơ trọi hoang dã hình như khó rời những nơi đó hơn cả. Một người miền núi thích cái chòi của nó hơn là ông vua thích cung điện của ông. Người miền núi thích núi hơn là dân đồng bằng thích luống cày .Trong số những người thợ ra tỉnh làm ăn thì những người thợ nào thuở nhỏ ở một miền nghèo và buồn lại là những người thích về cố hương hơn cả. Gia đình cũng vậy. Những trẻ nào mà cha mẹ nghèo khổ và thường thấy những nỗi lo lắng đau đớn của người thân lại là những đứa không thích ở trong trường. Mặc dầu ở trường đời sống vật chất được đầy đủ hơn chúng lúc nào cũng nhớ cha mẹ anh em lúc nào cũng xót xa tiếc đời thanh đạm và những nỗi lo buồn mà chúng không được chia xẻ với người thân nữa . Vậy ta lại được thấy một lần nữa cái mãnh lực của sự đau khổ. Chỉ có nó mới thực kết hợp được một cách chặt chẽ loài người với đồng bào và các vật. Khi người ta sống sung sướng ở giữa những người sung sướng thì trái lại người ta cứ lẳng lặng sống không thấy cần phải hiến thân cho nhau. Cho nên khi đi xa người ta không thấy tiếc vì không để .
