Lòng tự ái nảy nở với trí tuệ . Nó là một đức tính rất quý. Tất cả những xu hướng ta đã xét ở những chương trên đều phụ thuộc vào lòng tự ái cả. Lòng tự ái có một tính cách đặc biệt là chỉ xuất hiện ở loài người thôi. Các loài vật cũng biết cạnh tranh nhau kịch liệt lắm, nhưng những lúc đó, chúng chỉ theo bản năng của chúng thôi, không có cái tự ngã ý thức (conscience de soimême) , không biết so sánh, xét định những hành động của chúng, những. | CHƯƠNG XIII LÒNG TỰ ÁI I. Lòng tự ái nảy nở với trí tuệ . Nó là môt đức tính rất quý. Tất cả những xu hướng ta đã xét ở những chương trên đều phụ thuộc vào lòng tự ái cả. Lòng tự ái có một tính cách đặc biệt là chỉ xuất hiện ở loài người thôi. Các loài vật cũng biết cạnh tranh nhau kịch liệt lắm nhưng những lúc đó chúng chỉ theo bản năng của chúng thôi không có cái tự ngã ý thức conscience de soimême không biết so sánh xét định những hành động của chúng những trạng thái của chúng vì chúng không có lòng tự ái. Lòng tự ái nảy nở với trí tuệ cho nên trẻ càng lớn càng biết tự ái và những người ngu độn không biết tự ái. Phần đông nhận rằng lòng tự ái là một trong những đức tính quý nhất của ta. Ta dễ có tín nhiệm ngay với người nào biết tự ái như vậy là phải . Vì ai cũng có phẩm giá của người ấy . Biết trọng yêu phẩm giá của người khác tất phải biết trọng yêu phẩm giá của mình. Ta không thể quên nghĩ tới ta được vì không ai trừ bỏ được cái tôi của mình đi cũng như không ai nhảy qua bóng của mình được . Vả lại không biết tự yêu mình thì không yêu được người khác không làm tròn được bổn phận. Ta tận tâm ta yêu đồng bào ta và ta thấy vui nếu bỏ cái vui đó thì không sao giảng được hành vi ấy nữa . Tự ái là yêu mình. Nhưng nhiều khi cũng là yêu người. Ta sợ người khác khinh ta vì ta quả có trọng họ. Sau cùng kinh nghiệm cho ta thấy rằng lòng tự ái tránh cho ta được nhiều điều ác xui ta làm những điều thiện. Trước tên lính thủ vệ chăm chỉ đó tất cả những tình dục đê hạ phải trốn hết. Nó còn kích thích những năng lực của ta hưng khởi khí lực của ta giúp ta tự thắng ta và thắng những người khác. II. Tự ái không phải là giả dối như La Rochefoucauld nói . Vậy tự ái không hẳn là tự yêu mình. Có lòng tự ái là biết giá trị của mình nhưng không phải cái gì của mình cũng yêu cả mà chỉ yêu những cái đáng yêu thôi những cái gì nó làm cho ta hơn những ngưòi khác làm cho tâm hồn ta cao thượng lên. Đồng thời cũng là ghét những ti tiện của ta nó hạ phẩm giá của ta. Nhưng tự ái lại có nghĩa
