Sợ hãi và giận dữ trái hẳn nhau . Sợ là thụ động là mất hẳn ý lực, là đau khổ, còn giận dữ là phản động, với một ý lực rất mạnh, thường khi là một sự dễ chịu nữa . | CHƯƠNG IX GIẬN DỮ Sợ hãi và giận dữ trái hẳn nhau . Sợ là thụ động là mất hẳn ý lực là đau khổ còn giận dữ là phản động với một ý lực rất mạnh thường khi là một sự dê chịu nữa. I. Giân dữ có ba thể Khi ta thấy điều gì trái ý thì thoạt tiên ta ngạc nhiên ngập ngừng một chút rồi mới phát giận. Giận dữ có 3 thể -Thể thứ nhất đột nhiên bùng nổ lên. Thể ấy thường ở trẻ con và súc vật . A .France kể rằng Con Suzanne mới vừa đủ 3 tháng 20 ngày. Nó muốn bắt một con gà đỏ vẽ trên một cái đĩa cũ để vừa tầm tay nó. Nó nắm tay lại đập đĩa lấy móng tay cào đĩa . Nhưng vô hiệu. Rồi thấy rằng nó không thể lấy được vật nó muốn nó nổi giận mặt đỏ như gấc cánh mũi phồng lên như dân Cafres má nó kéo lên tới mắt lông mày xếch lên đến chân tóc. Trán nó đột nhiên đỏ lên lồi lõm nhăn lại như mặt đất một miền có núi lửa. Miệng nó xoạc ra tới tai và ở giữa 2 hàng lợi của nó đưa ra những tiếng dã man . Thể thứ nhì thường thấy ở những loài vật khôn và ở người lớn. Thể này không đột nhiên bằng thể trên. Con chó trông thấy kẻ thù ngừng lại gừ gừ rồi mới xồ ra cắn. Người cũng vậy thường khi giận chỉ doạ nạt thôi hoặc có đánh đập thì cũng không đến nỗi tàn phá. Nhưng khi đã đánh đập ai vì giận thì hình như nhìn người ấy đau khổ vì mình mà thích. Sau cùng thể thứ 3 văn minh hơn chỉ loài người mới có. Ta không công kích ngay đâu và cố giấu cả lòng tức của ta nữa. Ta muốn đánh nhưng còn đợi cơ hội. Vì vậy mà ta sinh ra thù oán ghét ghen giả dối . II. Giân dữ biến đổi cơ thể ra sao Giận dữ làm cho tất cả các cơ quan của ta biến đổi hơi thở hổn hển tiếng nói lúc thì vỡ lúc thì khàn như lát gừng mạch máu căng máu tụ cả lên mặt ở ngoài da sự lưu thông của huyết mạch tăng lên tim đập mạnh và không đều nước bọt và sữa phát ra nhiều có khi lại độc nữa bắp thịt co lại. Giận quá có thể làm cho ta ngạt hơi không thể nói được sùi bọt mép đứt mạch máu nổi cơn như bệnh trúng phong . Cảm tính hỗn loạn ta không biết đau nữa vì vậy càng đánh nhau càng hăng. Ta cũng không biết thương biết khoan hồng nhớ đến phẩm .
