Giai cấp tư sản không thể biến tư liệu sản xuất có tính chất hạn chế ấy thành lực lượng sản xuất mạnh mẽ được nếu không biến những tư liệu sản xuất của cá nhân thành những tư liệu sản xuất có tính chất xã hội mà chỉ một số người cùng làm mới có thể sử dụng được”. | đến quan hệ sản xuất sở hữu tư nhân nhiều hình thức về tư liệu sản xuất. Khi sản xuất bằng máy ra đời trình độ lực lượng sản xuất công nghiệp một người không thể sử dụng được nhiều mà chỉ một công cụ hoặc một bộ phận chức năng. Như vậy quá trình sản xuất phải nhiều người tham gia sản phẩm lao động là thành quả của nhiều người ở đây lực lượng sản xuất đã mang tính xã hội hoa. Và tất yếu một quan hệ sản xuất thích hợp phải là quan hệ sản xuất sở hữu về tư liệu sản xuất. Ảnghen viết Giai cấp tư sản không thể biến tư liệu sản xuất có tính chất hạn chế ấy thành lực lượng sản xuất mạnh mẽ được nếu không biến những tư liệu sản xuất của cá nhân thành những tư liệu sản xuất có tính chất xã hội mà chỉ một số người cùng làm mới có thể sử dụng được . Quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất biểu hiện ở chỗ Xu hướng của sản xuất vật chất là không ngừng biến đổi phát triển. sự biến đổi đó bao giờ cũng bắt đầu bằng sự biến đổi và phát triển của lực lượng sản xuất mà trước hết là công cụ. Công cụ phát triển đến mâu thuẫn gay gắt với quan hệ sản xuất có và xuất hiện đòi hỏi khách quan phải xoá bỏ quan hệ 17 sản xuất cũ thay bằng quan hệ sản xuất mới. Nhu vậy quan hệ sản xuất vốn là hình thức phát triển của lực luợng sản xuất ổn định tuơng đối quan hệ sản xuất trở thành xiềng xích kìm hãm sự phát triển của lực luợng sản xuất không phù hợp . Phù hợp và không phù hợp là biểu hiện của mâu thuẫn biện chứng của lực luợng sản xuất và quan hệ sản xuất tức là sự phù hợp trong mâu thuẫn và bao hàm mâu thuẫn. Khi phù hợp cũng nhu lúc không phù hợp với lực luợng sản xuất quan hệ sản xuất luôn có tính độc lập tuơng đối với lực luợng sản xuất thể hiện trong sử dụng sự tác động trở lại đối với lực luợng sản xuất quy định mục đích xã hội của sản xuất xu huớng phát triển của quan hệ lợi ích từ đó hình thành những yếu tố hoặc thúc đầy hoặc kìm hãm sự phát triển của lực luợng sản xuất. Sự tác động trở lại nói trên của quan hệ sản xuất bao giờ cũng thông qua các quy luật kinh tế
