Bài 4 BẢN ĐỒ VÀ CƠ SỞ XÂY DỰNG BẢN ĐỒ . Trái đất - quả cầu địa lý . Hình dạng - kích thước trái đất: Bề mặt tự nhiên trái đất rất phức tạp về mặt hình học và không thể biểu thị nó bởi một qui luật xác định, hình dạng trái đất được hình thành và bị chi phối bởi hai lực là lực hấp dẫn và lực ly tâm tạo nên hình dạng ellipsoid của trái đất (hình 1) Trong trắc địa người ta dùng mặt geoid, bề mặt này được tạo bởi mặt nước biển trung. | Bài 4 BẢN ĐỒ VÀ CƠ SỞ XÂY DỰNG BẢN ĐỒ . Trái đất - quả cầu địa lý . Hình dạng - kích thước trái đất Hình 1. Hình dạng ellipsoid của trái đất Bề mặt tự nhiên trái đất rất phức tạp về mặt hình học và không thể biểu thị nó bởi một qui luật xác định hình dạng trái đất được hình thành và bị chi phối bởi hai lực là lực hấp dẫn và lực ly tâm tạo nên hình dạng ellipsoid của trái đất hình 1 Trong trắc địa người ta dùng mặt geoid bề mặt này được tạo bởi mặt nước biển trung bình yên tĩnh keo dài qua các lục địa và hải đảo tạo thành một mặt cong khép kín có đặc điểm là ở bất kỳ điểm nào nằm trên pháp tuyến cũng trùng với phương dây dọi . Ngoài ra do tác dụng của trọng lực sự phân bố không đồng đều của vật chất có tỉ trọng khác nhau trong lớp vỏ của trái đất làm cho bề mặt geoid bị biến đổi phức tạp về mặt hình học. Như vậy bề mặt hoàn chỉnh của trái đất không phải là bề mặt đúng toán học mà chỉ là mặt sẵn có của chính trái đất. Trong khoa học trắc địa bản đồ để tiện lợi cho các bài toán đo đạc người ta lấy mặt ellipsoid tròn xoay có hình dạng và kích thước gần giống mặt geoid làm bề mặt toán học thay cho mặt deoit gọi là ellipsoid trái đất. Ellipsoid có khối lượng bằng khối lượng geoid tâm của nó trùng với trọng tâm trái đất mặt phẳng xích đạo trùng với mặt phẳng xích đạo trái đất. Kích thước và hình dạng của ellipsoid trái đất được xác định bởi giá trị các phần tử của nó hình 2 Độ dẹt BK trục lớn a -BK trục nhỏ b BK trục lớn a 46 Hình 2. Các tham số của geoid Nhiều công trình ngiên cứu khoa học nhằm xác định a a b của ellipsoid trái đất nhưng kết quả không thống nhất ở nước ta các trị số của Kraxovski năm 1946 được dùng làm trị số chính thức đo đạc a 1 298 3 a b Các số liệu kích thước trái đất được tính như sau Bán kính trung bình trái đất Độ dài vòng kinh tuyến Chu vi xích đạo Diện tích bề mặt trái đất Thể tích trái đất Tỉ trọng trung bình Trọng lượng của trái đất 166 km 5 km 5 km 510 2 triệu km2 1083 x 102 km3 5 52 g cm3 5
