Lịch sử nhân loại đã chứng kiến nhiều mô hình kinh tế khác nhau. Mỗi mô hình đó là sản phẩm của trình độ nhận thức nhất định trong những điều kiện lịch sử nhất định. Trước đây mô hình kinh tế hiện vật được coi là lý tưởng thì nay đã bộc lộ những hạn chế. Đổi mới nền kinh tế Việt Nam vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của nhà nước đang tạo ra sự biến đổi sâu sắc về nhận thức lý luận và thực tiễn ở nước ta | Trong cơ sở hạ tầng của xã hội nước ta hiện nay còn tồn tại cùng một lúc nhiều loại hình thức kinh tế đan xen hoà nhập vào nhau: kinh tế tự nhiên, tự cung tự cấp, kinh tế quản lý tập trung kinh tế hàng hoá nhỏ. Theo quy luật của lịch sử kinh tế tự nhiên tự cung tự cấp sẽ vươn tới kinh tế hàng hoá mà kinh tế thị trường là giai đoạn phát triển cao. Nền kinh tế quản lý tập trung ở nước ta chưa hình thành đầy đủ chính vì vậy kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa là hình thức phù hợp với đặc điểm của nước ta trong giai đoạn này. Trong nền kinh tế nước ta các nguồn lực kinh tế chưa được khai thác có hiệu quả thị trường vừa yếu, vừa thiếu, vừa vô tổ chức. Sự chuyển hướng từ nền kinh tế bao cấp sang cơ chế mới vừa cho phép sử dụng có hiệu quả các nguồn lực khan hiếm vừa cho phép khắc phục tính chất về tổ chức và những khuyết tật của thị trường. Sự chuyển hướng của nền kinh tế nước ta sang nền kinh tế mới cho phép nước ta phát huy lợi thế so sánh với các nước trên thế giới, tạo điều kiện cho nước ta sớm hoà nhập với kinh tế khu vực và quốc tế. Việc hình thành và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội bởi nó là sự kết hợp hài hoà giữa tăng trưởng và tiến bộ xã hội tăng trưởng và công bằng xã hội phát triển kinh tế và giữ gìn bản sắc đoàn kết và truyền thống giữa các dân tộc.
