"Chúng ta chia nhau thắp hương từng chuồng cọp. Chắc đã từng có tù nhân qua đời trong các chuồng cọp này", tôi nói và mọi người đồng ý ngay. Tôi lấy từ trong balô bó nhang Bắc chia cho các bạn đồng hành. Các chiến sĩ tham gia khởi nghĩa Yên Bái phần lớn là người Bắc nên tôi mang nhang Bắc sang. "Cắm nhang vào các bản lề ở cửa dãy này", bác sĩ Kim bảo. | Nhà lao An Nam ở Guyane_Kỳ 4 Kỳ 4 Hương khói giữa rừng Amazon Chúng ta chia nhau thắp hương từng chuồng cọp. Chắc đã từng có tù nhân qua đời trong các chuồng cọp này tôi nói và mọi người đồng ý ngay. Tôi lấy từ trong balô bó nhang Bắc chia cho các bạn đồng hành. Các chiến sĩ tham gia khởi nghĩa Yên Bái phần lớn là người Bắc nên tôi mang nhang Bắc sang. Cắm nhang vào các bản lề ở cửa dãy này bác sĩ Kim bảo. Gần 80 năm rồi mục nát hết chỉ những bản lề bằng sắt này còn lại. Các cánh cửa đâu mất hay là người ta đã tháo gỡ đi chỉ còn trơ lại các bản lề to tướng này Nhà lao An Nam đã bị đóng cửa từ năm 1945. Vào thời điểm đó xứ Guyane còn thưa thớt hoang sơ những cánh cửa bằng sắt đó có thể đã bị gỡ để dùng vào việc khác. Trong chuồng cọp thứ ba bên trái còn sót lại những tấm ván mục mà trước đây là giường cho các tù nhân ngủ. Theo bài báo cáo của một Việt kiều lâu năm ở Guyane mà tôi từng được nghe ở một hội nghị trong nhà lao có một nghĩa địa chôn các tù nhân qua đời song lâu quá cỏ mọc đầy nên mất dấu luôn bác sĩ Danh nói. Khói hương xua đi cái lạnh lẽo của rừng già và sự lãng quên suốt gần thế kỷ qua Tôi lấy từ trong balô ra cái lư hương mang từ quê nhà sang. Hôm nọ qua đến nơi lấy ra từ vali tuột tay nên lư hương rơi xuống đất vỡ thành chục mảnh. Sáng nay 6 giờ thức dậy lấy băng keo dán lại. Tôi lấy nhang cắm vào lư hương. Khói hương nghi ngút từ cửa chuồng cọp mỗi chuồng cọp ba cây nhang. Trong chốc lát cả khu vực chuồng cọp trở nên ấm cúng hẳn. Mùi nhang Bắc xông lên thơm phức đánh bạt cái mùi ngai ngái của lá cây mục thật ấm áp xua đi cái lạnh lẽo của rừng già và sự lãng quên suốt gần thế kỷ qua. Lúc nãy trên đường vào nhà lao chúng tôi gặp hai người đàn ông Tây phóng xe từ bên trong đi ra. Một người quốc tịch Ireland tên John McLellan sống và làm việc ở Paris rôm rả trò chuyện với chúng tôi. Người kia quốc tịch Tây Ban Nha không nói được tiếng Pháp nên không tham gia câu chuyện. Các .
